دان
لغت‌نامه دهخدا
دان . (نف مرخم ) مخفف داننده است ، صفت فاعلی از دانستن . ترکیبات ذیل که بترتیب الفباء مرتب داشته شده شاهد این معنی کلمه ٔ دان است در ترکیب با کلمات دیگر:
- آداب دان ؛ داننده ٔ آداب . آشنا به آداب . رسم دان .
- ادادان ؛ داننده ٔ ادا :
هر چه در خاطر عاشق گذرد میدانی
خوش ادافهم و ادایاب و ادادان شده ای .
- بسیاردان ؛ علامه :
بدو گفت ای مرد بسیاردان
تو بهرام را نزد ما خوار خوان .
- بِهدان ؛ نیک داننده :
نه با آنت مهر و نه با اینت کین
که بهدان توئی ای جهان آفرین .
- پردان ؛ بسیاردان .
- تاریخ دان ؛ دانای به تاریخ . عالم بتاریخ .
- تفسیردان ؛ واقف بر تفسیر. عالم تفسیر :
زیان میکند مرد تفسیردان
که علم و ادب میفروشد بنان .
- جغرافیادان ؛ جغرافی دان . عالم به جغرافیا.
- چاره دان ؛ چاره شناس :
تو هرچ اندرین کاردانی بگوی
که تو چاره دانی و من چاره جوی .
بسا چاره دان کو بسختی بمرد
که بیچاره گوی سلامت ببرد.
- حسابدان ؛ واقف و مطلع بعلم حساب .عالم به حساب .
- خرده دان ؛ نکته دان :
سعدی دلاوری و زبان آوری مکن
تا عیب نشمرند بزرگان خرده دان .
- خدای دان ؛ خدای شناس :
اگر خدای پرستی تو خلق را مپرست
خدای دانی خلق خدای را مازار.
- رازدان ؛ داننده ٔ راز :
خدای رازدان کس را ز مخلوق
نکرده ست آگه از راز مستر.
- راه دان ؛ بلدراه . آشنای براه . داننده ٔ راه :
ره دور بی راه دانان شدند.
- رسم دان ؛ واقف و عالم برسوم . آداب دان .
- رسوم دان ؛ رسم دان .
- رموزدان ؛ داننده ٔ رموز. واقف اسرار.
- رمل دان ؛ عالم به علم رمل .
- زبان دان ؛ عالم زبان . داننده ٔ زبان .
- || زبان آور :
زباندان یکی مرد مردم شناس .
زباندانی آمد بصاحبدلی
که محکم فرومانده ام در گلی .
- سخندان ؛ سخن گو. ناطق :
سپهبد هرآنجا که بد موبدی
سخندان و بیداردل بخردی .
شنید این سخن پیر فرخنده فال
سخندان بود مرد دیرینه سال .
- شیمیدان ؛ عالم بعلم شیمی .
- عربیدان . (آنندراج ) ؛ داننده ٔ زبان عربی .
- علمدان ؛ دانا. عالم .
- غیبدان ؛ واقف بر غیب :
درین بام گردان و این بوم ساکن
ببین صنعت و حکمت غیبدان را.
دری را که در غیب شد ناپدید
بجز غیبدان کس نداند کلید.
زورت ار پیش میرود با ما
با خداوند غیبدان نرود.
- فلسفه دان ؛ فیلسوف . دانا بفلسفه :
ایا فلسفه دان بسیارگوی
نپویم براهی که گویی بپوی .
- فیزیکدان ؛ عالم بعلم فیزیک .
- قدردان ؛ قدرشناس .
- کاردان ؛ واقف و مطلعبر امور و کارها :
چه گویددرین مردم ژرف بین
چه دانی تو ای کاردان اندرین .
شدند انجمن کاردانان دهر.
که این کاردان مرد آهسته رای .
برآورد سر مرد بسیاردان
چنین گفت کای خسرو کاردان .
- موسیقیدان ؛ موسیقی شناس . عالم بفن موسیقی .
- نادان ؛ جاهل . نداننده :
مثل زیرکان و چنبر عشق
طفل نادان ومار رنگین است .
- نکته دان ؛ خرده دان .
- نهان دان ؛ غیب دان .
- نیکدان ؛ به دان .
- همه دان ؛ بسیارآگاه . نیک مطلع.داننده ٔ همه چیز. مقابل هیچ ندان .
- هندسه دان ؛ عالم بعلم هندسه .
- هیچ ندان (هیچ مدان ) ؛ مقابل همه دان :
یارم همه دانی و خودم هیچ ندانی
یارب چکند هیچ ندان با همه دانی .
رجوع به هر یک از این ترکیبات در جای خود شود. || (فعل امر) امر به دانستن است یعنی بدان . (برهان ) (آنندراج ).
- آداب دان ؛ داننده ٔ آداب . آشنا به آداب . رسم دان .
- ادادان ؛ داننده ٔ ادا :
هر چه در خاطر عاشق گذرد میدانی
خوش ادافهم و ادایاب و ادادان شده ای .
صائب .
- بسیاردان ؛ علامه :
بدو گفت ای مرد بسیاردان
تو بهرام را نزد ما خوار خوان .
فردوسی .
- بِهدان ؛ نیک داننده :
نه با آنت مهر و نه با اینت کین
که بهدان توئی ای جهان آفرین .
فردوسی .
- پردان ؛ بسیاردان .
- تاریخ دان ؛ دانای به تاریخ . عالم بتاریخ .
- تفسیردان ؛ واقف بر تفسیر. عالم تفسیر :
زیان میکند مرد تفسیردان
که علم و ادب میفروشد بنان .
سعدی .
- جغرافیادان ؛ جغرافی دان . عالم به جغرافیا.
- چاره دان ؛ چاره شناس :
تو هرچ اندرین کاردانی بگوی
که تو چاره دانی و من چاره جوی .
فردوسی .
بسا چاره دان کو بسختی بمرد
که بیچاره گوی سلامت ببرد.
سعدی .
- حسابدان ؛ واقف و مطلع بعلم حساب .عالم به حساب .
- خرده دان ؛ نکته دان :
سعدی دلاوری و زبان آوری مکن
تا عیب نشمرند بزرگان خرده دان .
سعدی .
- خدای دان ؛ خدای شناس :
اگر خدای پرستی تو خلق را مپرست
خدای دانی خلق خدای را مازار.
ناصرخسرو.
- رازدان ؛ داننده ٔ راز :
خدای رازدان کس را ز مخلوق
نکرده ست آگه از راز مستر.
ناصرخسرو
- راه دان ؛ بلدراه . آشنای براه . داننده ٔ راه :
ره دور بی راه دانان شدند.
نظامی .
- رسم دان ؛ واقف و عالم برسوم . آداب دان .
- رسوم دان ؛ رسم دان .
- رموزدان ؛ داننده ٔ رموز. واقف اسرار.
- رمل دان ؛ عالم به علم رمل .
- زبان دان ؛ عالم زبان . داننده ٔ زبان .
- || زبان آور :
زباندان یکی مرد مردم شناس .
نظامی .
زباندانی آمد بصاحبدلی
که محکم فرومانده ام در گلی .
سعدی .
- سخندان ؛ سخن گو. ناطق :
سپهبد هرآنجا که بد موبدی
سخندان و بیداردل بخردی .
فردوسی .
شنید این سخن پیر فرخنده فال
سخندان بود مرد دیرینه سال .
سعدی .
- شیمیدان ؛ عالم بعلم شیمی .
- عربیدان . (آنندراج ) ؛ داننده ٔ زبان عربی .
- علمدان ؛ دانا. عالم .
- غیبدان ؛ واقف بر غیب :
درین بام گردان و این بوم ساکن
ببین صنعت و حکمت غیبدان را.
ناصرخسرو.
دری را که در غیب شد ناپدید
بجز غیبدان کس نداند کلید.
نظامی .
زورت ار پیش میرود با ما
با خداوند غیبدان نرود.
سعدی .
- فلسفه دان ؛ فیلسوف . دانا بفلسفه :
ایا فلسفه دان بسیارگوی
نپویم براهی که گویی بپوی .
فردوسی .
- فیزیکدان ؛ عالم بعلم فیزیک .
- قدردان ؛ قدرشناس .
- کاردان ؛ واقف و مطلعبر امور و کارها :
چه گویددرین مردم ژرف بین
چه دانی تو ای کاردان اندرین .
فردوسی .
شدند انجمن کاردانان دهر.
نظامی .
که این کاردان مرد آهسته رای .
نظامی .
برآورد سر مرد بسیاردان
چنین گفت کای خسرو کاردان .
سعدی .
- موسیقیدان ؛ موسیقی شناس . عالم بفن موسیقی .
- نادان ؛ جاهل . نداننده :
مثل زیرکان و چنبر عشق
طفل نادان ومار رنگین است .
سعدی .
- نکته دان ؛ خرده دان .
- نهان دان ؛ غیب دان .
- نیکدان ؛ به دان .
- همه دان ؛ بسیارآگاه . نیک مطلع.داننده ٔ همه چیز. مقابل هیچ ندان .
- هندسه دان ؛ عالم بعلم هندسه .
- هیچ ندان (هیچ مدان ) ؛ مقابل همه دان :
یارم همه دانی و خودم هیچ ندانی
یارب چکند هیچ ندان با همه دانی .
؟
رجوع به هر یک از این ترکیبات در جای خود شود. || (فعل امر) امر به دانستن است یعنی بدان . (برهان ) (آنندراج ).
