دستی
لغت‌نامه دهخدا
دستی .[ دَ ] (ص نسبی ، اِ) منسوب به دست . مربوط به دست .
- صنایع دستی ؛ صنایعی که حاصل دست باشد.
- کار دستی ؛کار که تهیه ٔ آن با چرخ نباشد. عمل یدی . کاری که بادست کرده باشند نه با ماشین یا چرخ .
|| مقابل پائی : چرخ خیاطی دستی ؛ که با دست گردانده شود مقابل چرخ خیاطی پائی که در آن فشار پا عامل حرکت است . قلیان دستی ؛ در اصفهان ، مقابل قلیان پائی است و قلیان پائی قلیان نی پیچ است . || هر چیز سبک که به دست توان برداشت . (لغت محلی شوشتر، نسخه ٔ خطی ). که به دست حمل کنند. کوچک . خرد. قابل حمل . قابل نقل . ظرفی که آنرا به دست توان برداشت . (برهان ) (آنندراج ). چراغ دستی . کیف دستی . معرب آن دستیج است .(از منتهی الارب ). و رجوع به دستیج شود. || صراحی سفالین و سبو. (ناظم الاطباء). || آوند و ظرف آبخوری که دارای دو دسته باشد. || ظرف دهن گشاد بزرگی جهت شستشوی لباس . || مشعلی که با دست آنرا حمل کنند. (ناظم الاطباء). || پرنده یا جانور رام که نیک آدمی را بشناسد. رام . دست آموز. || پوستهای پیراسته . (ناظم الاطباء). || دستینه یعنی یاره . (انجمن آرا) (آنندراج ). || (اصطلاح بنایی ) مقابل کشته (در گچ ). || موقت و غیر دائم : کرسی دستی . || طلب ، یعنی دستی بده . (برهان ). || وام موقت که از کسی گیرند خاصه مشتریان از کسبه : شما جنس برده اید ده تومان ، دستی گرفته اید پنج تومان ، جمعاً می شود پانزده تومان . || نقد و بغیر حواله . مقابل حواله . مقابل جنس . نقداً. نقد نه جنس . دادن پولی مستقیم . || (اصطلاح معاملات ) اندک مبلغی که اضافه بر اصل مبلغ طلب دهند و جداگانه بازستانند، مقداری از پول خرده که شخص داین پس از ادای طلب به شخص مدیون پس می دهد، مثلاً چون کسی نه قران و ده شاهی به شخصی مقروض باشد یک تومان به وی میدهد و می گوید دهشاهی را دستی بدهید. (ناظم الاطباء). || پول خرده ای که در عوض طلب کسی قبل از موعد کم کم به وی دهند تا در رأس موعد از طلب او محسوب گردد. (ناظم الاطباء). || عمداً. بعمد. بقصد. دستی دستی . عامداً. با قصد قبلی . دیده و دانسته : دستی دستی از سرم می کند پوستی . دستی دستی خود را به کشتن داد. و رجوع به دستی دستی شود. || (حامص ) یاری و مددکاری . (برهان ). یاری و مددکاری و اعانت . (ناظم الاطباء). || این کلمه با کلمات دیگری ترکیب شود و تشکیل حاصل مصدر مرکب یا اسم مرکب دهد چون : پیشدستی ، تنگدستی ، تهیدستی ، تیزدستی ، زبردستی ، زیردستی ، سردستی ، همدستی ... رجوع به هریک از ترکیبات فوق در ردیف خود شود.
- صنایع دستی ؛ صنایعی که حاصل دست باشد.
- کار دستی ؛کار که تهیه ٔ آن با چرخ نباشد. عمل یدی . کاری که بادست کرده باشند نه با ماشین یا چرخ .
|| مقابل پائی : چرخ خیاطی دستی ؛ که با دست گردانده شود مقابل چرخ خیاطی پائی که در آن فشار پا عامل حرکت است . قلیان دستی ؛ در اصفهان ، مقابل قلیان پائی است و قلیان پائی قلیان نی پیچ است . || هر چیز سبک که به دست توان برداشت . (لغت محلی شوشتر، نسخه ٔ خطی ). که به دست حمل کنند. کوچک . خرد. قابل حمل . قابل نقل . ظرفی که آنرا به دست توان برداشت . (برهان ) (آنندراج ). چراغ دستی . کیف دستی . معرب آن دستیج است .(از منتهی الارب ). و رجوع به دستیج شود. || صراحی سفالین و سبو. (ناظم الاطباء). || آوند و ظرف آبخوری که دارای دو دسته باشد. || ظرف دهن گشاد بزرگی جهت شستشوی لباس . || مشعلی که با دست آنرا حمل کنند. (ناظم الاطباء). || پرنده یا جانور رام که نیک آدمی را بشناسد. رام . دست آموز. || پوستهای پیراسته . (ناظم الاطباء). || دستینه یعنی یاره . (انجمن آرا) (آنندراج ). || (اصطلاح بنایی ) مقابل کشته (در گچ ). || موقت و غیر دائم : کرسی دستی . || طلب ، یعنی دستی بده . (برهان ). || وام موقت که از کسی گیرند خاصه مشتریان از کسبه : شما جنس برده اید ده تومان ، دستی گرفته اید پنج تومان ، جمعاً می شود پانزده تومان . || نقد و بغیر حواله . مقابل حواله . مقابل جنس . نقداً. نقد نه جنس . دادن پولی مستقیم . || (اصطلاح معاملات ) اندک مبلغی که اضافه بر اصل مبلغ طلب دهند و جداگانه بازستانند، مقداری از پول خرده که شخص داین پس از ادای طلب به شخص مدیون پس می دهد، مثلاً چون کسی نه قران و ده شاهی به شخصی مقروض باشد یک تومان به وی میدهد و می گوید دهشاهی را دستی بدهید. (ناظم الاطباء). || پول خرده ای که در عوض طلب کسی قبل از موعد کم کم به وی دهند تا در رأس موعد از طلب او محسوب گردد. (ناظم الاطباء). || عمداً. بعمد. بقصد. دستی دستی . عامداً. با قصد قبلی . دیده و دانسته : دستی دستی از سرم می کند پوستی . دستی دستی خود را به کشتن داد. و رجوع به دستی دستی شود. || (حامص ) یاری و مددکاری . (برهان ). یاری و مددکاری و اعانت . (ناظم الاطباء). || این کلمه با کلمات دیگری ترکیب شود و تشکیل حاصل مصدر مرکب یا اسم مرکب دهد چون : پیشدستی ، تنگدستی ، تهیدستی ، تیزدستی ، زبردستی ، زیردستی ، سردستی ، همدستی ... رجوع به هریک از ترکیبات فوق در ردیف خود شود.
