دله
لغت‌نامه دهخدا
دله . [ دِ ل َ / ل ِ ] (اِ) (از: دل + هَ تخصیص نوع از جنس ) دل که به عربی قلب خوانند. (از برهان ) (از آنندراج ) :
خسرو تنه ٔ ملک بود او دله ٔ ملک
ملکت چو قران او چو معانی قران است .
اندر دله ٔ بیضه ٔ کافور ریاحی
ده نافه و ده شاخگک مشک نهانست .
|| (ص نسبی ، پسوند) خداوند دل . چنانکه گویند: یک دله و ده دله . (آنندراج ).
- دودله ؛ متردد. مشکوک . بی ثبات . مذبذب . رجوع به دودله در ردیف خود شود.
- ده دله ؛ ضد یک دله . (از آنندراج ) :
شرح آن بگذارم و گیرم گله
از جفای آن نگار ده دله .
گربه نه ای دست درازی مکن
با دله ای ده دله بازی مکن .
رجوع به دله در ردیف خود شود.
- یک دله کردن دل ؛ همرای و همداستان کردن آن :
با من صنما دل یک دله کن
گر جان ندهم آنگه گله کن .
|| درون ، چنانکه عمارتی را که سه گنبد در درون او باشد سه دله گویند. (آنندراج ). میان . وسط.
- سه دله ، سدله ، سِدِلّی ̍ ؛ خانه ای که دارای سه اتاق باشد : تاب خانه ای سه دله بام بربام ساخته که بی نظیر چون خورنق و سدیر بود. (تاریخ طبرستان ).رجوع به سدلی در همین لغت نامه شود.
خسرو تنه ٔ ملک بود او دله ٔ ملک
ملکت چو قران او چو معانی قران است .
منوچهری .
اندر دله ٔ بیضه ٔ کافور ریاحی
ده نافه و ده شاخگک مشک نهانست .
منوچهری .
|| (ص نسبی ، پسوند) خداوند دل . چنانکه گویند: یک دله و ده دله . (آنندراج ).
- دودله ؛ متردد. مشکوک . بی ثبات . مذبذب . رجوع به دودله در ردیف خود شود.
- ده دله ؛ ضد یک دله . (از آنندراج ) :
شرح آن بگذارم و گیرم گله
از جفای آن نگار ده دله .
مولوی .
گربه نه ای دست درازی مکن
با دله ای ده دله بازی مکن .
نظامی .
رجوع به دله در ردیف خود شود.
- یک دله کردن دل ؛ همرای و همداستان کردن آن :
با من صنما دل یک دله کن
گر جان ندهم آنگه گله کن .
مولوی (از آنندراج ).
|| درون ، چنانکه عمارتی را که سه گنبد در درون او باشد سه دله گویند. (آنندراج ). میان . وسط.
- سه دله ، سدله ، سِدِلّی ̍ ؛ خانه ای که دارای سه اتاق باشد : تاب خانه ای سه دله بام بربام ساخته که بی نظیر چون خورنق و سدیر بود. (تاریخ طبرستان ).رجوع به سدلی در همین لغت نامه شود.
