دماسنج

دماسنج . [ دَ س َ ] (اِ مرکب ) (اصطلاح فیزیک ) میزان الحراره . اسبابی برای اندازه گیری دما. هر یک از خواص فیزیکی یک ماده را که تابع دمای آن باشد می توان برای اندازه گیری دما بکار برد، از آن جمله است حجم یک مایع یا گاز در تحت فشار ثابت فشار یک گاز در صورت ثابت بودن حجم آن ، مقاومت برقی یک جسم هادی ، خواص گرمای برقی و غیره . دماسنج معمولی جیوه ای مبتنی بر انبساط ظاهری جیوه با ازدیاد دماست ، و اساساً مرکب از لوله ٔ نازکی است که یک انتهایش بسته است و انتهای دیگرش به مخزن یا حبابی منتهی می شود، مخزن و قسمتی از لوله محتوی جیوه است . مدرج کردن اسباب بر اساس درجه بندی دماست ، مثلاً در درجه بندی رایج صدبخشی مخزن و لوله را یک بار در یخ مذاب فرومی برند و نقطه ٔ تعادل سطح جیوه را صفر (0) نشان میکنند، سپس مخزن و لوله را در بخار آب جوشان در تحت فشار جو فرومی برند و سطح تعادل را 100 نشان میکنند، بالاخره فاصله ٔ بین درجات 0 تا 100 را به 100 قسمت متساوی تقسیم می کنند. بر حسب بالارفتن یا پایین آمدن دما، سطح جیوه در لوله بالا یا پایین میرود و درجه ٔ تغییر تعادل سطح جیوه ٔ دما را نشان می دهد. در اندازه گیری دماهای پست ، به جای جیوه ، الکل ، اتر یا تولوئن بکار می برند. دماسنجهای گازی دمارا به وسیله ٔ تغییراتی که به سبب تغییرات دما عارض حجم گازی که فشارش ثابت است می شود، اندازه میگیرند. دماسنج بیشینه ای دماسنجی است که پس از سرد شدن هم درجه ٔ نظیر حد اعلایی را که دما به آن رسیده است نشان میدهد، دماسنج طبی که معمولاً آن را درجه می خوانند و درجات آن از ْ32 تا ْ44 صدبخشی (در حدود دمای بدن در حال عادی ) است و هر درجه ای به 10 عشر تقسیم شده است ،از اقسام دماسنج بیشینه ای است . از جنبه ٔ تاریخی ، گالیله و سانکتوریوس دماسنجهایی اختراع کردند. متجاوز از یک قرن بعد، سه نوع دماسنج فارنهایت ، رئومور، و سلسیوس یا صدبخشی اختراع شد، که هنوز رایج ترین دماسنجهاست . اولی را فارنهایت (به سال 1714 م .) و دومی را رئومور (به سال 1730 م .) و سومی را سلسیوس اختراع کرد (احتمالاً در 1742 م .). (از دایرةالمعارف فارسی ).