دیاله

دیاله . [ ل َ ] (اِخ )دیالی . یکی از مهمترین ریزابه های ساحل چپ دجله ، که سرچشمه های آن در نواحی کرمانشاهان و کردستان (ایران غربی ) است و در جنوب شرقی بغداد به دجله میریزد قسمتی از آن که در ایران است «سیروان » نام دارد و گاهی این اسم به همه ٔ رود هم اطلاق میشود. کمی پس از عبور از قزل رباط = جلولاء در خاک عراق راه خود را در جبل حمرین باز میکند نزدیک این محل یک رشته کانالهای عمده از دیاله منشعب میگردد که از آنها برای آبیاری نخلستانها و محصولات زمستانی و تابستانی استفاده میشود.
از شهرهای قدیم که از دیاله و کانال های آن استفاده میکرده اند. نهروان ، بعقوبه = بعقوبا، دسکره و جلولاء بوده است . پهنه ٔ اطراف مسیر سفلای دیاله در قدیم صدها آبادی و جمعیت فراوان داشت و آثار دوره ٔ ساسانی و سایر اماکن باستانی آن حاکی از این است که این ناحیه همیشه پرنعمت بوده است . در دوره ٔ اسلامی جاده ٔ خراسان (از بغداد به ناحیه ٔ جبال ) از این ناحیه (بیشتر در امتدادرودخانه ) میگذشت . و هنوز هم جاده ٔ اتومبیل رو بین بغداد و ایران غالباً در همان امتداد است . رجوع به دائرة المعارف فارسی شود.