دیرالعاقول

دیرالعاقول . [ دَرُل ْ ] (اِخ ) این دیر بین مدائن کسری و نعمانیة واقع است فاصله ٔ آن تا بغداد 15 فرسخ است و سابق بر ساحل دجله بود ولی حالا یک میل تا دجله فاصله دارد. زمانی که نهروان آباد بود نزدیک این دیر شهر آبادی بود وبازارهائی داشت ولی اکنون در وسط قرار گرفته و نزدیک آن دیرقنی می باشد. عده ای به این دیر منسوبند از جمله ابویحیی عبدالکریم بن الهیثم بن زیادبن عمران القطان الدیر عاقولی که ابو اسماعیل ترمذی و عبداﷲ بغوی از وی روایت کرده اند و از ثقات بوده است و در 278 هَ . ق . درگذشته است . (از معجم البلدان ). شهر قدیمی در عراق (بابل ) بر دجله در حدود 83 کیلومتری جنوب شرقی بغداد در قسمت مرکزی نهروان واقع است . این شهر در اطراف یکی از دیرهای قرون وسطی در طسوج نهروان وسطی توسعه یافت و در زمان مقدسی (حدود375 هَ . ق . / 985م .)یکی از مهمترین شهرهای ساحلی دجله میان بغداد و بصره بوده است . شهرت آن بسبب جنگ (262 هَ . ق .) بین یعقوب لیث صفار و سپاهیان خلیفه معتمد عباسی است که به فرماندهی موفق ، برادر خلیفه ، یعقوب را بسختی شکست دادند و خطر بزرگی را از دستگاه خلافت مرتفع کردند. در اواسط قرن 8م . بعنوان شهر بزرگی از آن یاد شده است اما سرانجام بکلی متروک گردید. محل آن بین سه تل واقعاست در شرق دجله و شمال شهر کنونی عزیزیة بوده است .(از دائرة المعارف اسلامی ) (دائرة المعارف فارسی ).