رمز
لغت‌نامه دهخدا
رمز. [ رَ / رُ / رَ م َ ] (ع اِ) اشاره یا ایماء. ج ، رموز. (از اقرب الموارد). اشارت به دست یا به چشم یا به ابرو یا به لب . (دهار). به لب یا چشم یا به ابرو یا به دهن یا به دست یا به زبان اشاره کردن . (منتهی الارب ). اشاره یا کنایه است که در جمیع کتب مشرق زمین علی العموم و در کتاب مقدس علی الخصوص بسیار است و آن بر دو قسم است صریح و غیرصریح . (قاموس کتاب مقدس ) : الاتکلم الناس ثلاثة ایام الا رمزاً. (قرآن 41/3). اهل تمیز را اندک از بسیار کافی بود و رمزی در تقریر بر فضایل و مآثر وافی . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
دست بر سبلت نهادی در نوید
رمز، یعنی سوی سبلت بنگرید.
|| دقیقه . نکته . (یادداشت مؤلف ). || راز. سِرّ. چیز نهفته میان دو یا چند کس که دیگری برآن آگاه نباشد. (ناظم الاطباء). سخنی یا مطلبی یا موضوعی میان دو یا چند کس که از دیگران پنهان و نهفته باشد :
قول مسیح آنکه گفت زی پدر خویش
می شوم این رمز بودپیش افاضل .
پی بدین رمز هر کسی نبرد
نبرد ره به قاف غیر عقاب .
میان عاشق و معشوق رمزی است
چه داند آنکه اشتر می چراند؟
|| معما.
- برمز ؛ بمعما. بگونه ای که از دیگران پوشیده ماند. بیان کردن مقصود با سخنی و گفتاری یا نوشته ای که جز بر آن کس یا کسان که معهود است مخفی ماند : حکیمی برمز وانموده است که هیچکس را چشم عیب بین نیست . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 97). نزدیک امیر مسعود سخت پوشیده و به خط خویش پوشیده برمز نبشت . (تاریخ بیهقی ص 117). بخط خویش پوشیده برمز و معما ملطفه نبشت . (تاریخ بیهقی ). بیان مقصود با نشانی ها و علائم قراردادی معهود. به وسیله ٔ علائم یا حروف و یا کلمات و اعداد یا اشکال و تصایر قراردادی معهود ادای مقصود کردن پنهان ماندن از دیگران را.
- تلگراف رمز ؛ تلگرافی که فرستنده با علائم و اعداد قراردادی مخابره کند و گیرنده به کمک کلید رمز آن را کشف سازد و به معنای مطلوب که بر دیگران پوشیده مانده است واقف شود.
- کلید رمز یا مفتاح رمز ؛ علائم و اعداد و کلمات یا تصاویر و اشکال قراردادی معهود میان دو یا چند کس که بدان بر نوشته یا مطلبی که خواهند از دیگران پوشیده ماند وقوف یابند. نهادن معانی اصلی را به جای علائم قراردادی که مطلب را آشکار سازد کشف اصطلاح کنند.
- مفتاح رمز ؛ کلید رمز.
|| نشانه . علامت . دال ّ. علامت اختصاری . علامت قراردادی : حرف «د» در کتب لغت و جغرافیا رمز است از «بلد». (لغت نامه ). حرف «د» در علم نجوم و تقویم رمز و نشانه ٔ برج اسد است . (لغت نامه ). حرف «د»در کتب حدیث رمز است ابی داود صاحب سنن را. (لغت نامه ).
دست بر سبلت نهادی در نوید
رمز، یعنی سوی سبلت بنگرید.
مولوی .
|| دقیقه . نکته . (یادداشت مؤلف ). || راز. سِرّ. چیز نهفته میان دو یا چند کس که دیگری برآن آگاه نباشد. (ناظم الاطباء). سخنی یا مطلبی یا موضوعی میان دو یا چند کس که از دیگران پنهان و نهفته باشد :
قول مسیح آنکه گفت زی پدر خویش
می شوم این رمز بودپیش افاضل .
ناصرخسرو.
پی بدین رمز هر کسی نبرد
نبرد ره به قاف غیر عقاب .
مولوی .
میان عاشق و معشوق رمزی است
چه داند آنکه اشتر می چراند؟
؟
|| معما.
- برمز ؛ بمعما. بگونه ای که از دیگران پوشیده ماند. بیان کردن مقصود با سخنی و گفتاری یا نوشته ای که جز بر آن کس یا کسان که معهود است مخفی ماند : حکیمی برمز وانموده است که هیچکس را چشم عیب بین نیست . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 97). نزدیک امیر مسعود سخت پوشیده و به خط خویش پوشیده برمز نبشت . (تاریخ بیهقی ص 117). بخط خویش پوشیده برمز و معما ملطفه نبشت . (تاریخ بیهقی ). بیان مقصود با نشانی ها و علائم قراردادی معهود. به وسیله ٔ علائم یا حروف و یا کلمات و اعداد یا اشکال و تصایر قراردادی معهود ادای مقصود کردن پنهان ماندن از دیگران را.
- تلگراف رمز ؛ تلگرافی که فرستنده با علائم و اعداد قراردادی مخابره کند و گیرنده به کمک کلید رمز آن را کشف سازد و به معنای مطلوب که بر دیگران پوشیده مانده است واقف شود.
- کلید رمز یا مفتاح رمز ؛ علائم و اعداد و کلمات یا تصاویر و اشکال قراردادی معهود میان دو یا چند کس که بدان بر نوشته یا مطلبی که خواهند از دیگران پوشیده ماند وقوف یابند. نهادن معانی اصلی را به جای علائم قراردادی که مطلب را آشکار سازد کشف اصطلاح کنند.
- مفتاح رمز ؛ کلید رمز.
|| نشانه . علامت . دال ّ. علامت اختصاری . علامت قراردادی : حرف «د» در کتب لغت و جغرافیا رمز است از «بلد». (لغت نامه ). حرف «د» در علم نجوم و تقویم رمز و نشانه ٔ برج اسد است . (لغت نامه ). حرف «د»در کتب حدیث رمز است ابی داود صاحب سنن را. (لغت نامه ).
