روان شدن
لغت‌نامه دهخدا
روان شدن . [ رَ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) حرکت کردن . (ناظم الاطباء). براه افتادن . راه افتادن . رفتن . روانه شدن :
ببود آن شب و بامداد پگاه
به ایوان روان شد به نزدیک شاه .
و با وزیر مشکان خالی کرد و در همه ٔ معانی مثال داد و... او روان شد. (تاریخ بیهقی ). و او بر اختیار روان شد. (کلیله و دمنه ).
روان شد هر مهی چون آفتابی
پدید آمد ز هر کبکی عقابی .
ز بس لشکر که بر خسرو شد انبوه
روان شد روی هامون کوه در کوه .
چونکه خرگوش از رهایی شاد گشت
سوی نخجیران روان شد تا به دشت .
روان شد به مهمانسرای امیر
غلامان سلطان زدندش به تیر.
هم عاقبت چو نوبت رفتن بدو رسد
با صد هزار حسرت از آنجا روان شود.
و رجوع به روان شود.
- از سر پا روان شدن ؛ کنایه از زود و بشتاب روان شدن . (از آنندراج ) :
ندارم حالیا زین بیش پروای
وداعی کن روان شو از سر پای .
|| ریخته شدن . (از آنندراج ). جاری گشتن . جریان پیدا کردن . سیلان یافتن : و سنگ انداختند و بر شتالنگش زدند، خون از پای مبارکش روان شد. (تاریخ بلعمی ). آب از حوض روان شدی و به طلسم بربام خانه شدی . (تاریخ بیهقی ). چون بدیدند که خون برمحاسن لوط روان شده بود او را گفتند ما رسولان پروردگار توایم . (قصص الانبیاء ص 56).
حاجت شود روا چو تقاضا کند کرم
رحمت روان شود چو اجابت شود دعا.
ز خون چندان روان شد جوی در جوی
که خون می رفت و سر می برد چون گوی .
آه سردی برکشید آن ماهروی
آب از چشمش روان شد همچو جوی .
مانده آن همره گرو درپیش او
خون روان شد از دل بی خویش او.
خون روان شد همچو سیل از چپ و راست
کوه کوه اندر هوا زین گرد خاست .
شعرش چو آب در همه عالم روان شده ست
از پارس می رود به خراسان سفینه ای .
چو بر صحیفه ٔ املا روان شود قلمش
زبان طعن نهد بر فصاحت سحبان .
ز حلق شیشه کز غلغل تهی بود
روان شد گریه های خنده آلود.
ز شرم چون به زبان بشکند گل رازش
عرق روان شود از طرف جبهه ٔ نازش .
|| رایج شدن . رواج پیدا کردن . روایی یافتن : اندر بصره کس به شب در سرای نبستی و طعامها فراخ شد و بازرگانیها روان شد. (تاریخ بلعمی ). رجوع به روان و روایی و روا شدن شود. || از بر شدن درس و سبق و امثال آن . (از آنندراج ). و رجوع به روان و روان کردن و روان داشتن شود. || نافذ شدن . مجری شدن . رجوع به روان و روان داشتن شود.
ببود آن شب و بامداد پگاه
به ایوان روان شد به نزدیک شاه .
فردوسی .
و با وزیر مشکان خالی کرد و در همه ٔ معانی مثال داد و... او روان شد. (تاریخ بیهقی ). و او بر اختیار روان شد. (کلیله و دمنه ).
روان شد هر مهی چون آفتابی
پدید آمد ز هر کبکی عقابی .
نظامی .
ز بس لشکر که بر خسرو شد انبوه
روان شد روی هامون کوه در کوه .
نظامی .
چونکه خرگوش از رهایی شاد گشت
سوی نخجیران روان شد تا به دشت .
مولوی (مثنوی ).
روان شد به مهمانسرای امیر
غلامان سلطان زدندش به تیر.
سعدی (بوستان ).
هم عاقبت چو نوبت رفتن بدو رسد
با صد هزار حسرت از آنجا روان شود.
سعدی .
و رجوع به روان شود.
- از سر پا روان شدن ؛ کنایه از زود و بشتاب روان شدن . (از آنندراج ) :
ندارم حالیا زین بیش پروای
وداعی کن روان شو از سر پای .
نزاری قهستانی (از آنندراج ).
|| ریخته شدن . (از آنندراج ). جاری گشتن . جریان پیدا کردن . سیلان یافتن : و سنگ انداختند و بر شتالنگش زدند، خون از پای مبارکش روان شد. (تاریخ بلعمی ). آب از حوض روان شدی و به طلسم بربام خانه شدی . (تاریخ بیهقی ). چون بدیدند که خون برمحاسن لوط روان شده بود او را گفتند ما رسولان پروردگار توایم . (قصص الانبیاء ص 56).
حاجت شود روا چو تقاضا کند کرم
رحمت روان شود چو اجابت شود دعا.
خاقانی .
ز خون چندان روان شد جوی در جوی
که خون می رفت و سر می برد چون گوی .
نظامی .
آه سردی برکشید آن ماهروی
آب از چشمش روان شد همچو جوی .
مولوی (مثنوی ).
مانده آن همره گرو درپیش او
خون روان شد از دل بی خویش او.
مولوی (مثنوی ).
خون روان شد همچو سیل از چپ و راست
کوه کوه اندر هوا زین گرد خاست .
مولوی (مثنوی ).
شعرش چو آب در همه عالم روان شده ست
از پارس می رود به خراسان سفینه ای .
سعدی .
چو بر صحیفه ٔ املا روان شود قلمش
زبان طعن نهد بر فصاحت سحبان .
سعدی .
ز حلق شیشه کز غلغل تهی بود
روان شد گریه های خنده آلود.
زلالی (از آنندراج ).
ز شرم چون به زبان بشکند گل رازش
عرق روان شود از طرف جبهه ٔ نازش .
طالب آملی (از آنندراج ).
|| رایج شدن . رواج پیدا کردن . روایی یافتن : اندر بصره کس به شب در سرای نبستی و طعامها فراخ شد و بازرگانیها روان شد. (تاریخ بلعمی ). رجوع به روان و روایی و روا شدن شود. || از بر شدن درس و سبق و امثال آن . (از آنندراج ). و رجوع به روان و روان کردن و روان داشتن شود. || نافذ شدن . مجری شدن . رجوع به روان و روان داشتن شود.
