روشندل
لغت‌نامه دهخدا
روشندل . [ رَ / رُو ش َ دِ ] (ص مرکب ) کسی که خاطر وی صاف باشد و مکدر نبود. (ناظم الاطباء). آنکه دارای دل و روانی روشن است . روشن ضمیر. دانا. آگاه . (فرهنگ فارسی معین ). پاکدل . عارف :
یکی مرد بد پیر خسرو بنام
جوانمرد و روشندل و شادکام .
نگه کرد روشندل اسفندیار
بدید آنکه زو سست گشتندو زار.
یکی بود مهتر کتایون بنام
خردمند و روشندل و شادکام .
خردمند و روشندل و پاک تن
بیامد بر سرو شاه یمن .
خسرو آل امیران ای امیران سخن
در ثنا و مدح تو روشندل و روشن ضمیر.
نه روشندلی زاید از تیره اصلی
نه نیلوفری روید از شوره قاعی .
هست حقیقت نظر مقبلان
درع پناهنده ٔ روشندلان .
سر مکش از صحبت روشندلان
دست مدار از کمر مقبلان .
ارسطوی روشندل و هوشمند
ثنا گفت بر تاجدار بلند.
قوی رأی و روشندل و سرفراز
بهنگام سختی رعیت نواز.
بزرگان روشندل نیکبخت
بفرزانگی تاج بردند و تخت .
راوی روشندل از عبارت سعدی
ریخته در بزم شاه لؤلؤ منضود.
|| روشن و تابان (صفت برای آفتاب و ماه و ستاره و جز آن ) :
یکی بکر چون دختر نعش بودم
به روشندلی چون سماکش سپردم .
برآی ای صبح روشندل خدا را
که بس تاریک می بینم شب هجر.
|| شاد. مسرور :
نبودند روشندل و شادمان
ز خنده نیاسود لب یک زمان .
بیک دست قارن بیک دست سام
نشستند روشندل و شادکام .
حاسد ملعون چرا روشندل و خندان شود
گر زمانی بخت خواجه تندی و صفرا کند.
یکی مرد بد پیر خسرو بنام
جوانمرد و روشندل و شادکام .
فردوسی .
نگه کرد روشندل اسفندیار
بدید آنکه زو سست گشتندو زار.
فردوسی .
یکی بود مهتر کتایون بنام
خردمند و روشندل و شادکام .
فردوسی .
خردمند و روشندل و پاک تن
بیامد بر سرو شاه یمن .
فردوسی .
خسرو آل امیران ای امیران سخن
در ثنا و مدح تو روشندل و روشن ضمیر.
سوزنی .
نه روشندلی زاید از تیره اصلی
نه نیلوفری روید از شوره قاعی .
خاقانی .
هست حقیقت نظر مقبلان
درع پناهنده ٔ روشندلان .
نظامی .
سر مکش از صحبت روشندلان
دست مدار از کمر مقبلان .
نظامی .
ارسطوی روشندل و هوشمند
ثنا گفت بر تاجدار بلند.
نظامی .
قوی رأی و روشندل و سرفراز
بهنگام سختی رعیت نواز.
نظامی .
بزرگان روشندل نیکبخت
بفرزانگی تاج بردند و تخت .
سعدی (بوستان ).
راوی روشندل از عبارت سعدی
ریخته در بزم شاه لؤلؤ منضود.
سعدی .
|| روشن و تابان (صفت برای آفتاب و ماه و ستاره و جز آن ) :
یکی بکر چون دختر نعش بودم
به روشندلی چون سماکش سپردم .
خاقانی .
برآی ای صبح روشندل خدا را
که بس تاریک می بینم شب هجر.
حافظ.
|| شاد. مسرور :
نبودند روشندل و شادمان
ز خنده نیاسود لب یک زمان .
فردوسی .
بیک دست قارن بیک دست سام
نشستند روشندل و شادکام .
فردوسی .
حاسد ملعون چرا روشندل و خندان شود
گر زمانی بخت خواجه تندی و صفرا کند.
منوچهری .
