زاذان فروخ اعور

زاذان فروخ اعور. [ ف َرْ رو خ ِ اَ وَ ] (اِخ ) یکی از مترجمین ایرانی است که در خدمت امویه بوده و کتابت دیوان را در عهد زیاد، عبداﷲبن زیاد و حجاج بن یوسف ثقفی بر عهده داشته است . یکی از فرزندان وی بنام بهرام بن مردانشاه بن زادان کاتب سلیمان [ حاکم اهواز از طرف مروان ] بوده است . مؤلف الوزراء و الکتاب آرد: کاتب دیوان خراج زیاد زاذان فروخ بود. (الوزراء و الکتاب ص 16). و در ص 67 آن کتاب آمده : کاتب دیوان خراج سلیمان در عهد مروان ، بهرام بن مردانشاه بن زاذان فروخ بوده و زاذان فروخ که خود کاتب عبداﷲبن زیاد و باحافظه ترین مرد بود بر عبداﷲ زیاد تسلط بسیار داشت ... - انتهی . و در ص 23 آرد: ابن صالح نزد زاذان فروخ مدعی شد که دفاتر خراج را بعربی میتواند نوشت زاذان خواست او را بیازماید و دستور داد تا قسمتی از دفتر را بعربی بنویسد... - انتهی . ابن خلدون آرد: دیوان عراق در روزگار حجاج تغییر یافت و او در این باره به کاتب خویش صالح بن عبدالرحمن فرمان داد چه صالح نوشتن فارسی و عربی میدانست واین هنر را از زاذان فروخ کاتب پیشین حجاج فرا گرفته بود و چون زاذان فروخ در جنگ با عبدالرحمن بن اشعث کشته شد، حجاج صالح را بجای وی به کاتبی خویش برگزید. (مقدمه ٔ ابن خلدون ترجمه ٔ پروین گنابادی ج 1 ص 282).
ادوارد براون بنقل از بلاذری آرد : صالح منشی پسر یکی از اسرای سیستان نزد زادان فرزند فرخ که از ایرانیان بود و سمت ریاست دفتر و حسابداری اداره ٔ درآمد سواد [ کلده ] را داشت با تفاخر مدعی شد که می تواند حساب را بعربی بنویسد. چون به حجاج خبر دادند حجاج حکم کرد چنین کند. مردانشاه فرزند زاذان بر او بانگ زد.... (تاریخ ادبیات ادوارد براون ترجمه ٔ پاشا صالح ج 1 ص 206). چنانکه ملاحظه گردیدمورخین ، داستان تحول دفاتر دولتی را از عربی به فارسی و بعبارت دیگر خروج آن را از دست زادان فروخ کاتب با اختلاف بسیار نقل کرده اند. رجوع به زادن فروخ ، البیان و التبیین ج 1 ص 266، ج 2 ص 26، کتاب التاج ص 190،الوزراء و الکتاب ص 16، 23، 24 و فتوح البلدان بلاذری صص 300، 301 - 392 شود.