زرع
لغت‌نامه دهخدا
زرع . [ زَ ] (ع مص ) کشت کردن . (تاج المصادر بیهقی ) (دهار) (ترجمان جرجانی ، ترتیب عادل بن علی ). کاشتن تخم را. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از اقرب الموارد).کاشتن کشاورز زمین را. (از ناظم الاطباء). کاشتن . (غیاث اللغات ). کشاورزی . برزگری . برزیگری . احتراث . مؤاکره . اکاری . کاشتن . کشتن . تخم افکندن . تخم پاشیدن . زراعت . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || برویانیدن . (تاج المصادر بیهقی ) (دهار) (ترجمان جرجانی ،ترتیب عادل بن علی ) (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). روئیدن و رویانیدن . (غیاث اللغات ): زرعه اﷲ؛ رویانید او را خدای . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || یقال للصبی : زرعه اﷲ؛ ای جبره . (منتهی الارب )؛ ای اصلح حاله . (ناظم الاطباء)؛ ای جبره و انبته . (اقرب الموارد). || رسیدن مال بکسی بعد حاجت و فقر: زرع له بعد شقاوة. (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (اقرب الموارد). || (اِ) کشت . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء) (از غیاث اللغات ). به تازی کشت را گویند. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 228) :
ذرع و زرع از بهار شد چو بهشت
زرع کشت است و ذرع گوشه ٔ کشت .
هرکه خدمت و نصیحت کسی راکند که قدر آن نداند همچنان آن کس است که به امید زرع در شورستان تخم پراکند. (کلیله و دمنه ). بر وثوق و استظهار آنکه ناصرالدین با کثرت حشم و غلبه ٔ لشکر به وادی غیرذی زرع نتواند گذشت . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 150).
زرع را چون رسید وقت درو
نخرامد چنانکه سبزه ٔ نو.
ورت مال و جاه است و زرع و تجارت
چو دل با خدایست خلوت نشینی .
سخاوت زمین است و سرمایه زرع
بده کاصل خالی نماند ز فرع .
زرش دیدم و زرع و شاگرد و رخت .
|| فرزند. ج ، زروع . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ) (از اقرب الموارد). || خوشه و تضم . (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). خوشه و به این معنی بضم هم آمده است . (آنندراج ).
ذرع و زرع از بهار شد چو بهشت
زرع کشت است و ذرع گوشه ٔ کشت .
رودکی (از لغت فرس ایضاً ص 228).
هرکه خدمت و نصیحت کسی راکند که قدر آن نداند همچنان آن کس است که به امید زرع در شورستان تخم پراکند. (کلیله و دمنه ). بر وثوق و استظهار آنکه ناصرالدین با کثرت حشم و غلبه ٔ لشکر به وادی غیرذی زرع نتواند گذشت . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 150).
زرع را چون رسید وقت درو
نخرامد چنانکه سبزه ٔ نو.
سعدی (گلستان ).
ورت مال و جاه است و زرع و تجارت
چو دل با خدایست خلوت نشینی .
سعدی (گلستان ).
سخاوت زمین است و سرمایه زرع
بده کاصل خالی نماند ز فرع .
سعدی (بوستان ).
زرش دیدم و زرع و شاگرد و رخت .
سعدی (بوستان ).
|| فرزند. ج ، زروع . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ) (از اقرب الموارد). || خوشه و تضم . (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). خوشه و به این معنی بضم هم آمده است . (آنندراج ).
