سرما

سرما. [ س َ ] (اِ) سرما (از: سرد) به شباهت با گرما (از: گرم ) ساخته شده (والا میبایست سردا بشود). (دارمستتر تتبعات ایرانی ج 1 ص 267). همین شکل در پهلوی نیز وجود دارد: «سرماک » برابر «گرماک » . گیلکی «سرمه » ، فریزندی و یرنی و نطنزی «سرما» ، سمنانی «سرما» ، سنگسری «سرمو» ، سرخه ای «سرمه » ، لاسگردی «سرمه » ، شهمیرزادی «سرمه » . سردی . برودت . ضد گرما. (از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). مقابل گرما. (آنندراج ). برد. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی ) :
بماندستم چون فنگ به خانه در دلتنگ
ز سرما شده چون نیل سر و روی پرآژنگ .

حکاک .

نه گرماش گرم و نه سرماش سرد
همه جای شادی و آرام و خورد.

فردوسی .

میر با تو ز خوی نیک بدل گرمی کرد
گرچه در سرما با میر نرفتی به سفر.

فرخی .

رفت سرما و بهار آمد چون طاووسی
بسوی روضه برون آمد هر محبوسی .

منوچهری .

سپیده دم از بیم سرمای سخت
بپوشید بر کوه سنجابها.

منوچهری .

دلی کز مهر باشد بی شکیبا
نه از گرما بترسد نه ز سرما.

(ویس و رامین ).

امروز سرمایی سخت بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 371).
علم چون گرماست نادانی چو سرما در قیاس
هرکه از سرما گریزد قصد زی گرما کند.

ناصرخسرو.

گرفت آب کاسه ز سرمای سخت
چو زرین ورق گشت برگ درخت .

عمعق .