سر تافتن
لغت‌نامه دهخدا
سر تافتن . [ س َ ت َ ] (مص مرکب ) بی فرمانی کردن . (شرفنامه ٔ منیری ). عاصی و یاغی شدن . (آنندراج ) :
طاعت او چون نماز است و هر آنکس کز نماز
سر بتابد بی شک او را کرد باید سنگسار.
و خبر بست و کابل کردند که ایشان سر بتافته اند. (تاریخ سیستان ).
هر کو سرش از طاعت آن شیر بتابد
گر شیر نر است او بخورد ماده شگالش .
وعده را طاعت باید چو مقری تو به وعد
سرت از طاعت بر حکم نکو وعده متاب .
وگر ز خدمت تو سرکشی بتابد سر
ز موئیش درآید چو چنبر آتش و آب .
چو عاجز شد از راه نایافتن
ز رهبر نشایست سر تافتن .
گر تو سر این گیا بیابی
از خدمت شاه سر نتابی .
وگر زلفم سر از فرمانبری تافت
هم از سر تافتن تأدیب آن یافت .
جوانی سر از رأی مادر بتافت
دل دردمندش چو آذر بتافت .
بدبخت کسی که سر بتابد
زین در که دری دگر نیابد.
جوانا سر متاب از پند پیران
که رای پیر از بخت جوان به .
|| اعراض کردن . روی برگرداندن :
کسی کو بتابد سراز راستی
کژی گیردش کار در کاستی .
گر نتابی سر ز دانش از تو تابد آفتاب
وز سعادت ای پسر بر آسمان سایدت سر.
اگر تو ز آموختن سر نتابی
بجوید سر تو همی سروری را.
چو بنهاد عقل تو رأی صواب
ز رأی صواب خرد سر متاب .
کس از دانش و دین او سر نتافت
رهی دید روشن بدان ره شتافت .
چو یوسف زین ترنج ار سر نتابی
چو نارنج از زلیخا زخم یابی .
مگو زین در بارگه سر بتاب
وگر سر چو میخم کشد در طناب .
قرب خواهی گردن از طاعت مپیچ
خواجگی خواهی سر از خدمت متاب .
هرکه ز طوفان بلا سر بتافت
آب رخ نوح پیمبر نیافت .
طاعت او چون نماز است و هر آنکس کز نماز
سر بتابد بی شک او را کرد باید سنگسار.
فرخی .
و خبر بست و کابل کردند که ایشان سر بتافته اند. (تاریخ سیستان ).
هر کو سرش از طاعت آن شیر بتابد
گر شیر نر است او بخورد ماده شگالش .
ناصرخسرو.
وعده را طاعت باید چو مقری تو به وعد
سرت از طاعت بر حکم نکو وعده متاب .
ناصرخسرو.
وگر ز خدمت تو سرکشی بتابد سر
ز موئیش درآید چو چنبر آتش و آب .
مسعودسعد (دیوان ص 24).
چو عاجز شد از راه نایافتن
ز رهبر نشایست سر تافتن .
نظامی .
گر تو سر این گیا بیابی
از خدمت شاه سر نتابی .
نظامی .
وگر زلفم سر از فرمانبری تافت
هم از سر تافتن تأدیب آن یافت .
نظامی .
جوانی سر از رأی مادر بتافت
دل دردمندش چو آذر بتافت .
سعدی .
بدبخت کسی که سر بتابد
زین در که دری دگر نیابد.
سعدی .
جوانا سر متاب از پند پیران
که رای پیر از بخت جوان به .
حافظ.
|| اعراض کردن . روی برگرداندن :
کسی کو بتابد سراز راستی
کژی گیردش کار در کاستی .
فردوسی .
گر نتابی سر ز دانش از تو تابد آفتاب
وز سعادت ای پسر بر آسمان سایدت سر.
ناصرخسرو.
اگر تو ز آموختن سر نتابی
بجوید سر تو همی سروری را.
ناصرخسرو.
چو بنهاد عقل تو رأی صواب
ز رأی صواب خرد سر متاب .
؟ (از سندبادنامه ص 346).
کس از دانش و دین او سر نتافت
رهی دید روشن بدان ره شتافت .
نظامی .
چو یوسف زین ترنج ار سر نتابی
چو نارنج از زلیخا زخم یابی .
نظامی .
مگو زین در بارگه سر بتاب
وگر سر چو میخم کشد در طناب .
سعدی .
قرب خواهی گردن از طاعت مپیچ
خواجگی خواهی سر از خدمت متاب .
سعدی .
هرکه ز طوفان بلا سر بتافت
آب رخ نوح پیمبر نیافت .
خواجوی کرمانی .
