شتابان
لغت‌نامه دهخدا
شتابان . [ ش ِ ] (نف ، ق مرکب ) در حال شتافتن . در حال شتابیدن .بسرعت . بعجله . معجلة. (یادداشت مؤلف ) :
شتابان همی کرد تخت آرزوی
دگر شد به رأی و به آیین و خوی .
شتابان همه روز و شب دیگر است
کمر بر میان و کله بر سر است .
چو نزدیک نخجیرگاه آمدند
شتابان همه کینه خواه آمدند.
همی رفتم شتابان در بیابان
همی کردم به یک منزل دو منزل .
بفرمود اختران را ماه تابان
کز آن منزل شوند آن شب شتابان .
برون راندم سوی صحرا شتابان
گرفته رقص در کوه و بیابان .
چو وحشی توسن از هر سو شتابان
گرفته انس با وحش بیابان .
زبهر عرض آن مشکین نقابان
به نزهت سوی میدان شد شتابان .
اِکعات ؛ شتابان رفتن . دَوع ؛ جهان ودوان و شتابان رفتن . قَوم ُ اءَکداد؛ قوم شتابان . لَقَعان ؛ شتابان گذشتن . هَتَع؛ شتابان پیش آمدن کسی راو زود متوجه شدن . هَرَع و هُراع ؛ شتابان و مضطربانه رفتن . هُطوع و هَطَع؛ شتابان و ترسان پیش آمدن . (منتهی الارب ).
- شتابان در کاری ؛ دست پاچه در آن کار. عجله کنان . با بی صبری . (از یادداشت مؤلف ).
- شتابان کردن ؛ به شتاب واداشتن . وادار کردن که به تعجیل برود :
شتابان کرد شیرین بارگی را
به تلخی داد جان یکبارگی را.
|| شتابنده :
نه چندان تیغ شد بر خون شتابان
که باشد ریگ و سنگ اندر بیابان .
به چشم خویش دیدم در بیابان
که آهسته سبق برد از شتابان .
شتابان همی کرد تخت آرزوی
دگر شد به رأی و به آیین و خوی .
فردوسی .
شتابان همه روز و شب دیگر است
کمر بر میان و کله بر سر است .
فردوسی .
چو نزدیک نخجیرگاه آمدند
شتابان همه کینه خواه آمدند.
فردوسی .
همی رفتم شتابان در بیابان
همی کردم به یک منزل دو منزل .
منوچهری .
بفرمود اختران را ماه تابان
کز آن منزل شوند آن شب شتابان .
نظامی .
برون راندم سوی صحرا شتابان
گرفته رقص در کوه و بیابان .
نظامی .
چو وحشی توسن از هر سو شتابان
گرفته انس با وحش بیابان .
نظامی .
زبهر عرض آن مشکین نقابان
به نزهت سوی میدان شد شتابان .
نظامی .
اِکعات ؛ شتابان رفتن . دَوع ؛ جهان ودوان و شتابان رفتن . قَوم ُ اءَکداد؛ قوم شتابان . لَقَعان ؛ شتابان گذشتن . هَتَع؛ شتابان پیش آمدن کسی راو زود متوجه شدن . هَرَع و هُراع ؛ شتابان و مضطربانه رفتن . هُطوع و هَطَع؛ شتابان و ترسان پیش آمدن . (منتهی الارب ).
- شتابان در کاری ؛ دست پاچه در آن کار. عجله کنان . با بی صبری . (از یادداشت مؤلف ).
- شتابان کردن ؛ به شتاب واداشتن . وادار کردن که به تعجیل برود :
شتابان کرد شیرین بارگی را
به تلخی داد جان یکبارگی را.
نظامی .
|| شتابنده :
نه چندان تیغ شد بر خون شتابان
که باشد ریگ و سنگ اندر بیابان .
نظامی .
به چشم خویش دیدم در بیابان
که آهسته سبق برد از شتابان .
سعدی .
