شلمغانی

شلمغانی . [ ش َ م َ ] (اِخ ) ابوجعفر محمدبن علی معروف به ابن ابی العزاقر از مردم شلمغان از قرای واسط بود و اواز جمله کسانی است که به مخالفت با حسین بن روح و مذهب او پرداخت و خود مذهبی جدید آورد که پیروانش را به نام خود او عزاقریه یا شلمغانیه مینامند. او یکی از کُتّاب بغداد و یکی از مؤلفین و علمای شیعه ٔ امامیه بود و قبل از تأسیس مذهب پیش طایفه ٔ امامیه مقامی بلند داشت و مؤلفاتش مورد رجوع و استفاده ٔ امامیه بود، چنانکه حسین بن روح به محض اینکه به مقام ابوجعفر عمری نشست به خانه ٔ او رفت و در غیبت خود نیز او را به نیابت خویش منصوب کرد و در این مدت او سفیر و رابط بین مردم و حسین بن روح بود و توقیعات حضرت قائم به توسط حسین بن روح به دست شلمغانی صادر می شد و مردم برای رفع حوائج و حل مهمات خود به او مراجعه می نمودند. تاریخ خروج شلمغانی تقریباً از حدود سال 304 - 311 هَ . ق . آغاز شده و گویا از ابتدا هم نظر او گرفتن مقام حسین بن روح و «باب » قلم دادن خود به جای او بوده و بعداً کار ادعای او بالا گرفته و دعوی نبوت و الوهیت نیز کرده است . شلمغانی به موصل و بغداد رفت ودر آنجا طرفداران و پیروان فراوانی پیدا کرد و مذهب عزاقریه اوج گرفت . از مشاهیر کسانی که بدو گرویدند حسین بن القاسم وزیر مقتدر خلیفه و ابوجعفربن بسطام وابوعلی بن بسطام از کتاب و بزرگان شیعه بودند. شلمغانی و ابن ابی عون را در سال 322 هَ . ق . به امر خلیفه گردن زدند و سپس جسد ایشان را به دار آویختند و نعش آن دو را سوخته و خاکسترشان را به آب دجله دادند. شلمغانی احکام دین خود را در کتابی به نام (الحاسة السادسة) تدوین کرده بود. از تألیفات دیگر اوست : 1- کتاب التکلیف . 2- ماهیة العصمة. 3- المباهلة. 4- المعارف . 5- الایضاح . 6- فضایل العمرتین . 7- الانوار. 8- التعلیم . 9- الزهاد و التوحید. 10- الغیبة. (از خاندان نوبختی صص 231- 222). و رجوع به فهرست همین مأخذ،کامل ابن اثیر ج 8 ص 110، فهرست غیبت طوسی ، معجم الادبا، نامه ٔ دانشوران ج 2 ص 747 و ماده ٔ عزاقریه شود.