صدرالدین

صدرالدین . [ ص َ رُدْ دی ] (اِخ ) قونیوی ، محمدبن اسحاق . مؤلف حبیب السیر آرد: شیخ در میدان کسب علوم ظاهری و باطنی و فنون عقلی و نقلی قصب السبق از امثال و اقران می ربود و مولانا قطب الدین علامه ٔ شیرازی علم حدیث نزد آن جناب فراگرفت . در نفحات الانس است که شیخ صدرالدین پسر سببی شیخ محیی الدین العربی است و تربیت ازوی یافته و او را مؤلفاتی است چون تفسیر فاتحةالکتاب و مفتاح الغیب و نصوص و فکوک و شرح حدیث و نفحات الهیه و او بر مولوی جلال الدین نماز گزاشت . (از حبیب السیر چ خیام ج 3 ص 115 و 116). صاحب کشف الظنون این کتب را از مؤلفات او شمرده است : تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی بفارسی در اصول معارف ، مفاوضات راجع بوجودو ماهیت . جامع الاصول . الرسالة الهادیة. الرسالة المرشدیه . نفثة المصدور و تحفة المشکور. اعجاز البیان فی کشف بعض اسرار ام القرآن . مؤاخذات ، و مرگ او را در موردی به سال 673 هَ . ق . و در مورد دیگر به سال 671 نوشته است . هدایت در ریاض العارفین آرد: ابوالمعالی محمدبن اسحاق بن محمدبن یوسف بن علی القونیوی از مشاهیر علمای عظام و از اکابر عرفای والامقام بود و او را جناب شیخ محیی الدین عربی تربیت فرمود. مولانا جلال الدین رومی را با وی کمال وداد و اتحاد می بود چنانکه روزی مولوی بمحفل آنجناب وارد شد، وی بنابر تعظیم مسند خود را بمولوی بازگذاشت و خود بکنار رفت . مولوی بر مسند شیخ ننشست او گفت چرا بر روی مسند ننشینی . گفت خدا را چه جواب دهم که بر سجاده ٔ تو نشینم جناب شیخ سجاده را بدور افکند و گفت سجاده ای که تو را نشایدما را نیز نشاید. باری در میانه ٔ او و خواجه نصیرالدین طوسی علیه الرحمه اسئله و اجوبه واقع شد و خواجه او را تمجید کرد آن جناب را در علوم بتخصیص در تصوف و حقایق تصانیف پسندیده است از آنجمله است : شرح تعرف و شرح رساله ٔ موسوم به شجره ٔ نعمانیه که شیخ وی در دولت عثمانیه تصنیف فرموده . مفتاح الغیب . از اوست :
آن نیست ره وصل که انگاشته ایم
وآن نیست جهان جان که پنداشته ایم
آن چشمه که خضر خورده زو آب حیات
در خانه ٔ ماست لیک انباشته ایم .

(ریاض العارفین چ سنگی ص 190).