طبری

طبری . [ طَ ب َ ] (اِخ ) (الَ ...) علی بن سهل بن ربن الطبری . کنیت وی ابوالحسن است . ابن الندیم بغدادی کاتب نام وی را علی بن ربل ضبط کرده و گفته است : او کاتب مازیاربن قارن بود، به دست معتصم عباسی قبول اسلام کرد و بدین وسیله نزد وی قرب و منزلتی یافت . و پایه ٔفضیلت او معلوم و آشکار گردید. متوکل عباسی او را به همنشینی خود برگزید. در ادب و فرهنگ وی را مقامی ارجمند بود و در صناعت طب استاد ابوبکر محمدبن زکریا الرازی بود. مولد و منشاء او طبرستان است . از سخنان اوست که گوید: نادان همواره در معرض مرگ است . او راست : کتاب فردوس الحکمه ، و این کتاب را بر هفت نوع بخش کرده است ، و همگی هفت بخش آن محتوی بر سی گفتار است ،و کلیه سی گفتار بر سیصد و شصت باب بخش شده است . کتاب ارفاق الحیوة. کتاب تحفةالملوک . کتاب کناش الحضرة.کتاب منافع الاطعمه و الاشربة و العقاقیر. کتاب حفظ الصحة. کتاب فی الرقی . کتاب فی الحجامة. کتاب فی ترتیب الاغذیة. (عیون الانباء ج 1 ص 309). قفطی در کتاب خویش آورده : علی بن ربن الطبری الطبیب ابوالحسن در صناعت پزشکی فاضل است ، در طبرستان نزد فرمانروایان آنجا روزگار بسر میبرد و علم حکمت در همان جا فراگرفت ، و در طبیعیات یگانه گردید؛ بواسطه ٔ اختلافی که در طبرستان پیش آمد بسوی ری شد. محمد زکریای رازی نزد وی به فراگرفتن دانش مشغول گردید و دانش بسیاری از او استفاده کرد، سپس به «سر من رای » رفت ، و در آنجا اقامت گزید، و کناش موسوم به فردوس الحکمه را تألیف کرد و آن کتابی است مختصر جمیل التصنیف و لطیف التألیف ، و بر هفت نوع است مشتمل بر سی گفتار و مجموع کتاب شامل سیصد و شصت بخش است و ربن نام سهل پدر وی بوده ، زیرااو از علمای بزرگ یهود بشمار میرفت . (قفطی چ لیپزیک ص 231). بیهقی در تتمه ٔ صوان الحکمه گوید: ابن ربن طبری از کتاب مرو بوده است ، همتی بلند داشت و به انجیل و پزشکی عالم بود، و ربن بمعنی معلم و استاد بزرگ باشد، وی از دانشمندان بزرگ بشمار میرفت ، و گواه این گفتار کتاب فردوس الحکمه ٔ اوست . و او را تصانیف بسیاراست که بیشتر آنها در پزشکی است ، و از سخنانی که ازاو روایت کرده اند این جملات است : «تندرستی پایان هر آرزوئی است ». «آزمون بسیار سبب افزایش خرد باشد». «تکلف زیان آور است ». «بدترین گفتار آن است که جزئی از آن جزء دیگر را نقض کند». (تتمه ٔ صوان الحکمه ص 9).