علیکم
لغت‌نامه دهخدا
علیکم . [ ع َ ل َ ک ُ ] (ع حرف جر + ضمیر) (از: «علی » حرف جر + «کم » ضمیر متصل عربی در حال نصب و جر برای جمع مذکر مخاطب ) بر شما.
- علیکم السلام ؛ بر شما درود باد! در جواب سلام ، برای جمع آید.
|| (اِ فعل ) بگیرید. ملازم باشید. رجوع به عَلی ̍ شود.
- علیکم بالاحمرین ؛ برای شما دو سرخ لازم باشد. حدیث است و منظور این است که نان و گوشت در غذا، اصل وعمده است . (از امثال و حکم دهخدا).
- علیکم بالحفظ، لا بجمع الکتب . (علی (ع ) از امثال و حکم دهخدا) ؛ بر شماست که مطالب را حفظ کنید و به خاطر سپارید، نه آنکه به جمعآوری کتب بپردازید.
- علیکم بالسواد الاعظم (حدیث ) ؛ پیوسته ساکن شهرهای بزرگ و پرجمعیت باشید. ان الجفا و القسوة فی الفدادین ، علیکم بالسواد الاعظم . (امثال و حکم دهخدا)؛ همانا جفاو قساوت در شتربانان و چوپانان و خربندگان است ، بر شما است سکونت در شهرهای پرجمعیت . تمثل :
ده مرو ده مرد را احمق کند
عقل را بی نور و بی رونق کند
قول پیغمبر شنو ای مجتبی
گور عقل آمد وطن در روستا.
و گاهی شعرا «السواد الاعظم » را به معنای لغوی کلمه گرفته اند، یعنی سیاهی بزرگ . و چون شهر از دور به سیاهی زند، مجازاً از آن به سواد تعبیرکرده اند و از سواد اعظم بدین تعبیر شهر بزرگ اراده کرده اند. و بیت ذیل موهم هر سه معنی مجازی و اصلی است :
من نه خود می روم اندر پی آن زلف بخم
مصطفی گفت : علیکم بسواد الاعظم .
- علیکم بالمدن ولو جارت ، و علیکم بالطرق ولو دارت ، و علیکم بالسواد الاعظم . (علی (ع ) ازاحادیث مثنوی ص 75 از سفینةالبحار ج 1 ص 146)؛ در شهرها سکونت گزینید، اگرچه جور و ستم در آن باشد، و از راههای هموار بروید، اگرچه دور و گردش داشته باشد، و شهرهای پرجمعیت را برای سکونت برگزینید.
- علیکم بحفظ السرائر فان اﷲ تعالی مطلع علی الضمائر. (حسن بن علی (ع ) از امثال و حکم دهخدا) ؛ بر شما است حفظ و نگهداری اسرار، چه خداوند متعال بر مکنونات دلها آگاه است .
- علیکم بدین العجائز (حدیث ) ؛ بر شماست دیانت پیرزنان . توضیح آنکه عجوزی را پرسیدند خدای تعالی را به چه دانستی ؟ گفت : به چرخ خود که تا دست بر آن دارم گردد، و چون بازدارم بایستد. (از امثال و حکم دهخدا).
- علیکم السلام ؛ بر شما درود باد! در جواب سلام ، برای جمع آید.
|| (اِ فعل ) بگیرید. ملازم باشید. رجوع به عَلی ̍ شود.
- علیکم بالاحمرین ؛ برای شما دو سرخ لازم باشد. حدیث است و منظور این است که نان و گوشت در غذا، اصل وعمده است . (از امثال و حکم دهخدا).
- علیکم بالحفظ، لا بجمع الکتب . (علی (ع ) از امثال و حکم دهخدا) ؛ بر شماست که مطالب را حفظ کنید و به خاطر سپارید، نه آنکه به جمعآوری کتب بپردازید.
- علیکم بالسواد الاعظم (حدیث ) ؛ پیوسته ساکن شهرهای بزرگ و پرجمعیت باشید. ان الجفا و القسوة فی الفدادین ، علیکم بالسواد الاعظم . (امثال و حکم دهخدا)؛ همانا جفاو قساوت در شتربانان و چوپانان و خربندگان است ، بر شما است سکونت در شهرهای پرجمعیت . تمثل :
ده مرو ده مرد را احمق کند
عقل را بی نور و بی رونق کند
قول پیغمبر شنو ای مجتبی
گور عقل آمد وطن در روستا.
مولوی .
و گاهی شعرا «السواد الاعظم » را به معنای لغوی کلمه گرفته اند، یعنی سیاهی بزرگ . و چون شهر از دور به سیاهی زند، مجازاً از آن به سواد تعبیرکرده اند و از سواد اعظم بدین تعبیر شهر بزرگ اراده کرده اند. و بیت ذیل موهم هر سه معنی مجازی و اصلی است :
من نه خود می روم اندر پی آن زلف بخم
مصطفی گفت : علیکم بسواد الاعظم .
- علیکم بالمدن ولو جارت ، و علیکم بالطرق ولو دارت ، و علیکم بالسواد الاعظم . (علی (ع ) ازاحادیث مثنوی ص 75 از سفینةالبحار ج 1 ص 146)؛ در شهرها سکونت گزینید، اگرچه جور و ستم در آن باشد، و از راههای هموار بروید، اگرچه دور و گردش داشته باشد، و شهرهای پرجمعیت را برای سکونت برگزینید.
- علیکم بحفظ السرائر فان اﷲ تعالی مطلع علی الضمائر. (حسن بن علی (ع ) از امثال و حکم دهخدا) ؛ بر شما است حفظ و نگهداری اسرار، چه خداوند متعال بر مکنونات دلها آگاه است .
- علیکم بدین العجائز (حدیث ) ؛ بر شماست دیانت پیرزنان . توضیح آنکه عجوزی را پرسیدند خدای تعالی را به چه دانستی ؟ گفت : به چرخ خود که تا دست بر آن دارم گردد، و چون بازدارم بایستد. (از امثال و حکم دهخدا).
