غال
لغت‌نامه دهخدا
غال . (اِ) سوراخ گوسفندان در کوه . (لغت فرس اسدی ). مغاره ای که شبانان به جهت شبها خوابیدن گوسفندان در صحرا و دامن کوه سازند. (برهان ). شکاف کوه و مغاکی که حیوانات شب در آن خسبند و متبدل غار است . (انجمن آرا) (آنندراج ). سوراخی باشد که جانوران صحرایی همچو روباه و شغال و کفتار و امثال آنها در آن بسر برند و بچه کنند. (برهان ) (جهانگیری ). غار و شکاف کوه . (برهان ) :
کسی که غال شد اندر حسودی تو ملک
خدای خانه ٔ وی جای رحبه دادش غال .
کسی که در دل او جای کرد خصمی تو
به جای خانه و کاشانه چرخ دادش غال .
بسا کس که ز بیمش بخلافی که درآورد
فتاد ازسر منظر به بُن غاری و غالی .
|| در بعضی شهرهای جنوب خراسان مطلق سوراخ را غال گویند: کاسه غال دارد. کوزه غال شده است . || غال گذاشتن کسی را؛ کنایه از فریفتن او را. || به غال گذاشتن کسی را؛ با فریب او را ضامن دین خود کردن . || آشیانه ٔ زنبور. (برهان ) (انجمن آرا) (آنندراج ) (جهانگیری ). || ریشه ٔ مضارع از غالیدن . به معنی بر پهلو غلطیدن . (فرهنگ اسدی ) (برهان ). رجوع به غالیدن شود. || (فعل امر، نف ) غلطانیدن و امر به غلطانیدن .(آنندراج ) (انجمن آرا). و از این ریشه است در ترکیب ، کلمه ٔ کنغال و کنغاله یعنی امردباز و غلام باره که در اصل کنگ غال بود یعنی امرد را می غلطاند. (از حاشیه ٔبرهان قاطع چ معین از فرهنگ رشیدی ). || (اِ) بوته ٔ زرگری . || (معرب ، اِ) نوعی ماهی بزرگ ، مأخوذ از اسپانیولی گال ، و ویکتور آن را همان ماهی موسوم به درس دانسته است . (دزی ج 2ص 198).
کسی که غال شد اندر حسودی تو ملک
خدای خانه ٔ وی جای رحبه دادش غال .
کسی که در دل او جای کرد خصمی تو
به جای خانه و کاشانه چرخ دادش غال .
عماره ٔ مروزی .
بسا کس که ز بیمش بخلافی که درآورد
فتاد ازسر منظر به بُن غاری و غالی .
فرخی .
|| در بعضی شهرهای جنوب خراسان مطلق سوراخ را غال گویند: کاسه غال دارد. کوزه غال شده است . || غال گذاشتن کسی را؛ کنایه از فریفتن او را. || به غال گذاشتن کسی را؛ با فریب او را ضامن دین خود کردن . || آشیانه ٔ زنبور. (برهان ) (انجمن آرا) (آنندراج ) (جهانگیری ). || ریشه ٔ مضارع از غالیدن . به معنی بر پهلو غلطیدن . (فرهنگ اسدی ) (برهان ). رجوع به غالیدن شود. || (فعل امر، نف ) غلطانیدن و امر به غلطانیدن .(آنندراج ) (انجمن آرا). و از این ریشه است در ترکیب ، کلمه ٔ کنغال و کنغاله یعنی امردباز و غلام باره که در اصل کنگ غال بود یعنی امرد را می غلطاند. (از حاشیه ٔبرهان قاطع چ معین از فرهنگ رشیدی ). || (اِ) بوته ٔ زرگری . || (معرب ، اِ) نوعی ماهی بزرگ ، مأخوذ از اسپانیولی گال ، و ویکتور آن را همان ماهی موسوم به درس دانسته است . (دزی ج 2ص 198).
