غراء
لغت‌نامه دهخدا
غراء. [ غ َرْرا ] (ع ص ) (در فارسی بدون همزه آرند) مؤنث اغر. رجوع به اغر شود. ج ، غُرّ. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). اسب غره دار. (منتهی الارب ) (آنندراج ). اسبی که در پیشانی آن به اندازه ٔ درهمی سفیدی باشد. (از اقرب الموارد). || سفید و روشن . (غیاث اللغات ). زیبا. درخشان :
همایون باد نوروزت که بر گیتی همایون شد
از آن فرخنده دیدار و همایون طلعت غرا.
|| سخت گرم ، یقال : هاجرة غراء و ظهیرة غراء و ودیقة غراء؛ ای شدیدة الحر. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). || روشن . نورانی .
- طریقه ٔ غراء ؛ راه نیک روشن .
- لیله ٔ غراء ؛ شب روشن . شب جمعه .
|| (اِ) گیاهی است خوشبوی ، یا آن غُرَیراء است . (منتهی الارب ) (آنندراج ). غریراء. (اقرب الموارد). || مرغی است سپیدسر. (منتهی الارب ) (آنندراج ). مرغی است سفید از مرغان آبی ، به نر وماده هر دو اطلاق شود. (از اقرب الموارد). || (ص ) کنایه از عبارت فصیح و استوار و منسجم است ودر ترکیبات ، قصیده ٔ غرا، ابیات غرا، لفظ غرا، نکته ٔغرا، همین معنی مشهود است :
ز شاهان همه گیتی ثنا گفتن تراشاید
که لفظ اندر ثنای تو همه یکسر شود غرا.
به پایان آمد این قصیده ٔ غرا چون دیبا. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 281). چند قصیده ٔ غرا در این تاریخ بیاورده ام . (تاریخ بیهقی ص 392). قصیده ای غراست در این باب عنصری را، تأمل باید کرد تا حال مقرر گردد. (تاریخ بیهقی ص 692).
حجت ز بهر شیعت حیدر گفت
این خوب و خوش قصیده ٔ غرا را.
هر آنکه داند، داند یقین که هر بیتی
ازین قصیده ٔ من یک قصیده ٔ غراست .
من بنده به فتحها همی گویم
هر هفته یکی قصیده ٔ (صحیفه ٔ) غرا.
به یک قصیده ٔ غرا بخواه دستوری
ز بارگاه خداوند تاج و زینت و فر.
به مدح شاه بخواند این قصیده ٔ غرا
ز نظم خویشتن آن رشک لعبت آذر.
مالک الملک سخن خاقانیم کز گنج نطق
دخل صد خاقان بود یک نکته ٔ غرای من .
سزد گر عیسی اندر بیعت معمور
کند تسبیح از این ابیات غرا.
امروز صاحبنظران نامم نهند از ساحران
هست آبروی شاعران زین شعر غرا ریخته .
شعراءعصر در مدائح او قصائد غرا انشا کرده اند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 242 نسخه ٔ خطی مؤلف ) . به هیچ روزگار هیچ پادشاه را افتراع آن بقعه ٔ عذراء و انتزاع آن مملکت غرا سرنگشته بود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1272 هَ . ق . ص 255).
گزارنده ٔ بیت غرای من
که شد زیب او زیورآرای من .
قاضی اصفهان ... به تشخیص دعاوی شرعیه ٔمردم موافق قانون شریعت غرا و ملت بیضا میرسید. (تذکرة الملوک چ دبیرسیاقی ص 3).
همایون باد نوروزت که بر گیتی همایون شد
از آن فرخنده دیدار و همایون طلعت غرا.
مسعودسعد.
|| سخت گرم ، یقال : هاجرة غراء و ظهیرة غراء و ودیقة غراء؛ ای شدیدة الحر. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). || روشن . نورانی .
- طریقه ٔ غراء ؛ راه نیک روشن .
- لیله ٔ غراء ؛ شب روشن . شب جمعه .
|| (اِ) گیاهی است خوشبوی ، یا آن غُرَیراء است . (منتهی الارب ) (آنندراج ). غریراء. (اقرب الموارد). || مرغی است سپیدسر. (منتهی الارب ) (آنندراج ). مرغی است سفید از مرغان آبی ، به نر وماده هر دو اطلاق شود. (از اقرب الموارد). || (ص ) کنایه از عبارت فصیح و استوار و منسجم است ودر ترکیبات ، قصیده ٔ غرا، ابیات غرا، لفظ غرا، نکته ٔغرا، همین معنی مشهود است :
ز شاهان همه گیتی ثنا گفتن تراشاید
که لفظ اندر ثنای تو همه یکسر شود غرا.
فرخی .
به پایان آمد این قصیده ٔ غرا چون دیبا. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 281). چند قصیده ٔ غرا در این تاریخ بیاورده ام . (تاریخ بیهقی ص 392). قصیده ای غراست در این باب عنصری را، تأمل باید کرد تا حال مقرر گردد. (تاریخ بیهقی ص 692).
حجت ز بهر شیعت حیدر گفت
این خوب و خوش قصیده ٔ غرا را.
ناصرخسرو.
هر آنکه داند، داند یقین که هر بیتی
ازین قصیده ٔ من یک قصیده ٔ غراست .
مسعودسعد.
من بنده به فتحها همی گویم
هر هفته یکی قصیده ٔ (صحیفه ٔ) غرا.
مسعودسعد.
به یک قصیده ٔ غرا بخواه دستوری
ز بارگاه خداوند تاج و زینت و فر.
انوری .
به مدح شاه بخواند این قصیده ٔ غرا
ز نظم خویشتن آن رشک لعبت آذر.
انوری .
مالک الملک سخن خاقانیم کز گنج نطق
دخل صد خاقان بود یک نکته ٔ غرای من .
خاقانی .
سزد گر عیسی اندر بیعت معمور
کند تسبیح از این ابیات غرا.
خاقانی .
امروز صاحبنظران نامم نهند از ساحران
هست آبروی شاعران زین شعر غرا ریخته .
خاقانی .
شعراءعصر در مدائح او قصائد غرا انشا کرده اند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 242 نسخه ٔ خطی مؤلف ) . به هیچ روزگار هیچ پادشاه را افتراع آن بقعه ٔ عذراء و انتزاع آن مملکت غرا سرنگشته بود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1272 هَ . ق . ص 255).
گزارنده ٔ بیت غرای من
که شد زیب او زیورآرای من .
نظامی .
قاضی اصفهان ... به تشخیص دعاوی شرعیه ٔمردم موافق قانون شریعت غرا و ملت بیضا میرسید. (تذکرة الملوک چ دبیرسیاقی ص 3).
