فروغی

فروغی . [ ف ُ ] (اِخ ) محمدعلی ... فرزند محمدحسین خان فروغی اصفهانی ، ملقب به ذکاءالملک . در سال های اواخر قرن سیزدهم هجری متولد شد، در کودکی به تحصیلات قدیمه پرداخت و در سال 1310 هَ .ق . وارد مدرسه ٔ دارالفنون شد. در آنجا رشته ٔ پزشکی را برای تحصیل برگزید و پس از سالهای درازچون این رشته را مناسب آمال خود ندید به فلسفه و ادبیات پرداخت . در سالهای آخر سلطنت ناصرالدینشاه قاجار عضو دارالترجمه ٔ سلطنتی شد. در دوران مظفرالدینشاه معلم یک مدرسه ٔ ملی بود و پس از آن معلم مدرسه ٔ علوم سیاسی گردید. پس از درگذشت پدرش لقب ذکاءالملک به او اعطا گردید و ریاست مدرسه ٔ علوم سیاسی نیز به وی واگذار شد. در سال 1290 در کابینه ٔ صمصام السلطنه وزیر مالیه شد و سپس در کابینه ٔ دوم صمصام السلطنه به وزارت دادگستری برگزیده شد. پس از چندی استعفا داد و ریاست دیوان عالی تمیز را پذیرفت . در کابینه ٔ مشیرالدوله نیز وزارت عدلیه به عهده ٔ او بود. پس از جنگ جهانی اول به عضویت هیأت نمایندگی ایران به کنفرانس صلح پاریس رفت و در این سفر مشاورالملک و علاء نیز همراه وی بودند. در کابینه ٔ مستوفی الممالک که مقارن دوره ٔ چهارم مجلس تشکیل شد، فروغی برای مقام وزارت امور خارجه دعوت شد. در دوران سلطنت رضاشاه وی به ریاست وزراء رسید و اولین نخست وزیر دوره ٔ سلطنت خاندان پهلوی بود. پس از دوره ٔ کوتاه نخست وزیری تا سال 1312 هَ . ش . عهده دار مشاغلی ، از قبیل : وزارت جنگ ، نمایندگی ایران در جامعه ٔ ملل ، سفارت کبرای ایران در ترکیه ، وزارت اقتصاد و جز آن بود. در سال 1312 دیگر بار پس از استعفای مخبرالسلطنه ٔ هدایت نخست وزیر شد و تا 1314در این سمت باقی بود. از آن پس تا شهریور 1320 هَ .ش . از کار کناره گرفت و به مطالعه و تصنیف و تألیف پرداخت . روز پنجم شهریور 1320 رضاشاه بار دیگر وی را به تشکیل دولت مأمور کرد و همین دولت بود که قرارداد سه جانبه ٔ ایران و روس و انگلیس را به امضاء رساند و آسیب جنگ جهانی را تا اندازه ای از ایران دور کرد. در پایان سال 1320 هَ . ش . از نخست وزیری استعفا داد و به وزارت دربار منصوب شد و سپس سفارت کبرای ایران در آمریکا بدو محول شد و یک سال بعد در روز پنجم آذرماه درگذشت . از آثار او، این کتابها قابل ذکر است :1- تاریخ ایران . 2- تاریخ ملل شرق . 3- تاریخ رم . 4-آداب مشروطیت . 5- فیزیک مختصر. 6- علم ثروت . 7- اندیشه ٔ دور و دراز. 8- حکمت سقراط. 9- سیر حکمت در اروپا. 10- پیام به فرهنگستان . 11- سماع طبیعی . 12- آیین سخنوری و دو خلاصه و گلچین از شاهنامه و دیوان حافظ. (نقل به اختصار و تصرف از کتاب مردان خودساخته ).