فشان
لغت‌نامه دهخدا
فشان . [ ف َ / ف ِ ] (نف مرخم ) ریزنده و ریزان . (برهان ). در بعضی کلمات مرکب به معنی فشاننده آید. (فرهنگ فارسی معین ):
- آتش فشان ؛ آتشبار. آنچه از خود آتش بیفشاند :
سوی شاه شد، داغ بردل ، کشان
شتابنده چون برق آتش فشان .
که از روم و رومی نمانم نشان
شوم بر سر هردو آتش فشان .
- جانفشان ؛ فدایی . جانباز. در حال جانبازی :
آنکه از عشقت زر افشاند ندانم کیست آن
این که خاقانی است دانم جانفشان است از غمت .
- دامن فشان ؛ در حال اعراض و روگردانی :
بر آن گفته کردند دامن فشان ...
- درفشان ؛ مجازاً. اشکریزان .
- || سخن شیوا و روان گویان : دهان درفشان .
- زرفشان ؛ در حال فروریختن پول و زر :
خبر داد از آن گوهر زرفشان .
- شکرفشان ؛ شکرریزان . خندان :
سر زلف در عطف دامن کشان
ز چهره گل از خنده شکرفشان .
شیرین تر از این سخن نباشد
الادهن شکرفشانت .
با بلبلان سوخته بال ضمیر من
پیغام آن دو طوطی شکرفشان بگوی .
لعل چو لب شکرفشانت
در طبله ٔ گوهری ندیدم .
- طبرزدفشان ؛ شکرفشان . شیرین :
فقاع گلابی و گلشکری
طبرزدفشان از دم عنبری .
- عنبرفشان ؛ خوشبوی . مانند مشک فشان :
سرآغوش و گیسوی عنبرفشان ...
نسیم صبح را گفتم تو با او جانبی داری
کز آن جانب که او باشد صبا عنبرفشان آید.
این باد روح پرور از انفاس صبحدم
گویی مگر ز طره ٔ عنبرفشان اوست .
- گلفشان ؛ گلریز :
خاک سبزاورنگ و باد گلفشان و آب خوش
ابر مرواریدباران و هوای مشکبوست .
چو تو درخت دلستان تازه بهار و گلفشان
حیف بود که سایه ای بر سر ما نگستری .
- گوهرفشان :
ز بس گوهر گوش گوهرفشان
شده چشم بیننده گوهرنشان .
بیا ساقی آن آب گوهرفشان ....
- مشک فشان ؛ مشک افشان . خوشبو. مشکبار :
نگویمت چو زبان آوران رنگ آمیز
که ابر مشک فشانی و بحر گوهرزای .
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد
عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد.
رجوع به همین مدخل ها در ردیف خود شود.
- آتش فشان ؛ آتشبار. آنچه از خود آتش بیفشاند :
سوی شاه شد، داغ بردل ، کشان
شتابنده چون برق آتش فشان .
نظامی .
که از روم و رومی نمانم نشان
شوم بر سر هردو آتش فشان .
نظامی .
- جانفشان ؛ فدایی . جانباز. در حال جانبازی :
آنکه از عشقت زر افشاند ندانم کیست آن
این که خاقانی است دانم جانفشان است از غمت .
خاقانی .
- دامن فشان ؛ در حال اعراض و روگردانی :
بر آن گفته کردند دامن فشان ...
نظامی .
- درفشان ؛ مجازاً. اشکریزان .
- || سخن شیوا و روان گویان : دهان درفشان .
- زرفشان ؛ در حال فروریختن پول و زر :
خبر داد از آن گوهر زرفشان .
نظامی .
- شکرفشان ؛ شکرریزان . خندان :
سر زلف در عطف دامن کشان
ز چهره گل از خنده شکرفشان .
نظامی .
شیرین تر از این سخن نباشد
الادهن شکرفشانت .
نظامی .
با بلبلان سوخته بال ضمیر من
پیغام آن دو طوطی شکرفشان بگوی .
سعدی .
لعل چو لب شکرفشانت
در طبله ٔ گوهری ندیدم .
سعدی .
- طبرزدفشان ؛ شکرفشان . شیرین :
فقاع گلابی و گلشکری
طبرزدفشان از دم عنبری .
نظامی .
- عنبرفشان ؛ خوشبوی . مانند مشک فشان :
سرآغوش و گیسوی عنبرفشان ...
نظامی .
نسیم صبح را گفتم تو با او جانبی داری
کز آن جانب که او باشد صبا عنبرفشان آید.
سعدی .
این باد روح پرور از انفاس صبحدم
گویی مگر ز طره ٔ عنبرفشان اوست .
سعدی .
- گلفشان ؛ گلریز :
خاک سبزاورنگ و باد گلفشان و آب خوش
ابر مرواریدباران و هوای مشکبوست .
سعدی .
چو تو درخت دلستان تازه بهار و گلفشان
حیف بود که سایه ای بر سر ما نگستری .
سعدی .
- گوهرفشان :
ز بس گوهر گوش گوهرفشان
شده چشم بیننده گوهرنشان .
نظامی .
بیا ساقی آن آب گوهرفشان ....
نظامی .
- مشک فشان ؛ مشک افشان . خوشبو. مشکبار :
نگویمت چو زبان آوران رنگ آمیز
که ابر مشک فشانی و بحر گوهرزای .
سعدی .
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد
عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد.
حافظ.
رجوع به همین مدخل ها در ردیف خود شود.
