قزوینی

قزوینی . [ ق َزْ ] (اِخ ) محمدبن عبدالوهاب . از دانشمندان و متتبعان بزرگ است . وی در 1294 هَ .ق . در تهران تولد یافت و تحصیلات مقدماتی و علوم متداوله ٔ اسلامی را در همان شهر فراگرفت ، و از جمله ٔ از استادان فقه وی حاج شیخ فضل اﷲ نوری و استادان کلام و حکمت قدیم وی حاج شیخ علی نوری را میتوان نام برد. در سال 1322 هَ . ق . به دعوت برادر خود میرزا احمدخان به لندن سفر کرد و مدت مدیدی در آنجا و سپس در پاریس و پس از آن در آلمان و باز مجدداً در پاریس اقامت کرد و در این نقاط با بعضی از مستشرقان اروپا آشنا شد، از جمله در لندن با ادوارد براون انگلیسی و مستر الس و مستر آمدروز و سر اینزن رس و ولادیمیر مینورسکی مستشرق معروف روسی که در لندن اقامت داشت . و در برلین با مرکوارت مستشرق معروف آلمانی صاحب ایرانشهر و ادوارد زاخائو و دکتر موریتز و سباستیان بک مؤلف «صرف و نحو مفصلی برای زبان فارسی » به آلمانی و غیرهم . در مدت اقامت وی در اروپا کتب زیر به تصحیح او رسید وبه مخارج اوقاف خیریه ٔ گیپ با ادوارد براون به طبع رسید: 1- تذکره ٔ لباب الالباب ج 1. 2- مرزبان نامه . 3- المعجم . 4- چهارمقاله ٔ عروضی با حواشی مفصل و مبسوط در آخر آن . 5 و 6 و 7 - تاریخ جهانگشای جوینی با حواشی مفصل مبسوط در آخر جلد سوم و مقدمه ٔ مبسوط بر جلداول . 8- ترجمه ٔ لوایح جامی به فرانسوی . 9- رساله ای در شرح حال مسعودسعد سلمان که فقط ترجمه ٔ آن به انگلیسی توسط ادوارد براون به طبع رسیده است نه اصل فارسی آن . 10- دیباچه ای بر تذکرةالاولیاء شیخ عطار چ نیکلسون در لیدن . 11- رساله ای در شرح احوال شیخ ابوالفتوح رازی که به عنوان خاتمةالطبع در آخر جلد پنجم کتاب مزبور در طهران به طبع رسیده . 12 و 13- عده ای از مقالات متفرقه ٔ تاریخی و ادبی و انتقادی که در تحت عنوان بیست مقاله ٔ قزوینی در دو جلد به طبع رسیده است . جلد اول آن در بمبئی به وسیله ٔ ابراهیم پورداود بسال 1307 هَ . ش . و جلد دوم بوسیله ٔ عباس اقبال به سال 1313 هَ . ش . طبع شده است . 14- رساله ای در شرح احوال ابوسلیمان منطقی سجستانی مؤلف صوان الحکمة که به سال 1312 هَ . ش . در پاریس به طبع رسید. 15- رساله ای در تحقیق مؤلف نفثةالمصدور یعنی محمد نسوی منشی جلال الدین منکبرنی که به سال 1308 هَ . ش . به اهتمام عباس اقبال در تهران به طبع رسیده است . 16- رساله ای راجع به ممدوحین سعدی و شرح احوال آنان که به سال 1317 هَ . ش . توسط حبیب یغمائی ابتدا در مجله ٔ تعلیم و تربیت و سپس جداگانه در طهران به طبع رسیده است . 17- دیوان حافظ که از روی چندین نسخه ٔ قدیمی تصحیح کرده و به سال 1320 در هَ . ش . تهران به اهتمام وزارت فرهنگ به طبع رسیده است . وی در اواخر سال 1318 هَ . ش . به واسطه ٔ ظهور جنگ در اروپا و صعوبت اقامت خارجیان در آنجا به طهران مراجعت کرد و 10 سال آخر عمر خود را در طهران گذرانید و در روز جمعه ششم خرداد 1328 هَ . ش . / 28 رجب 1368 هَ . ق . / 27 مه ٔ 1949 م . نزدیک ساعت 10 و نیم بعدازظهر در طهران وفات یافت . علامه قزوینی از نوادر نوابغی بود که وسعت معلومات قدیم و جدید را با غریزه ٔ کنجکاوی و دقت در شأن هر چیز و استقصای یک موضوع را تا درک کنه و علت آن و روش انتقادی علمی و انصاف و بیطرفی علمای جدید جمع داشت . بزرگترین فضل قزوینی این است که وی پس از آنکه علوم قدیمه و اسلامی را فراگرفت ، چون گذارش به اروپا افتاد بر اثر عشق سوزانی که به فراگرفتن هر چیز داشت تحقیقات علمای آن سرزمین را مورد مطالعه ٔ دقیق قرار داد. (از مجله ٔ یغما سال 1327 هَ . ش . و مجله ٔ یادگار سال 1327 هَ . ش .).