لاهیجان
لغت‌نامه دهخدا
لاهیجان . (اِخ ) (شهرستان ...) نام شهرستانی از شهرستانهای هفتگانه ٔ استان یکم ، گیلان . محدود از شمال به دریای خزر از خاور به شهرستان شهسوار و از باختر به شهرستان رشت و از جنوب به شهرستان قزوین (خطالرأس سلسله ٔ جبال البرز). طول آن از شمال به جنوب 44 و عرض آن 25 هزار گز است .
آب و هوا - قسمت جلگه ٔ این شهرستان که در ساحل دریا واقع گردیده مانند سایر نواحی گیلان معتدل و مرطوب است .قسمتهای کوهستانی سردسیر و خوش آب و هواست و ییلاق قراء جلگه محسوب میگردد.
ارتفاعات - سلسله ٔ جبال البرز در جنوب شهرستان در دو رشته مشخص دیده میشود رشته ٔ اوّل که همه جا از ساحل مشاهده میشود نقاط مرتفع و قلل معظم آن بواسطه ٔ برودت زیاد عاری از اشجار است . این رشته از قله ٔ رفیع ورنک که در خاور سفیدرود بین دیلمان و سیاکل و رحمت آباد واقع است منشعب میگردد جهت آن خاور به باختری بوده در جنوب بالا اشکور به خشچال منتهی میشود این رشته در محلی بنام سی پل بوسیله ٔ رودخانه ٔ پلرود شکافته شده است . رشته ٔ دوم موازی با رشته ٔ اول از قله ورنک منشعب و در جهت جنوب خاوری ممتد و در جنوب بالا اشکور به قله ٔ خشچال منتهی میگردد. خط الرأس این رشته حد طبیعی رودبار الموت قزوین با دهستانهای سمام واشکورات این شهرستان است . مرتفعترین قلل رشته ٔ اوّل قله ٔ ورنک به ارتفاع 3500 گز - ناتشکوه 3000 گز سمام کوه 3250 گز و در رشته ٔ دوم گواته کل بارتفاع 3350 گز؛ خشچال بارتفاع 3600 گز است . دهستانهای دیلمان ، سمام اشکورات بین دو رشته ٔ فوق الذکر واقع شده اند.
رودخانه ، رودخانه های مهم شهرستان بشرح زیر است :
1 - پلرود (پیله رود یا بزرگ رود) سرچشمه ٔ آن ارتفاعات بالا اشکور بوده پس از پیوستن با چندین رود کوهستانی مانند تلیکان رود، کاکرود و غیره در محلی بنام سی پل با رودخانه ٔ چاک رود که سرچشمه آن از ارتفاعات دیلمان و دره های شاهی جان و لسبو است یکی میشود و درجهت شمال جاری و در محلی معروف به طول لات از کوهستان خارج و بوسیله ٔ انهار از خاور تا حدود کلاچای و از باختر تا حومه ٔ لنگرود برده میشود و بمصرف برنج کاری میرسد.
2 - نهرهای حشمت رود، کیاجوب و نهر چهارده که از رودخانه ٔ سفید رود منشعب میشوند قراء دهستانهای لفمجان . دهشال و املش را مشروب میکند.
3 - شمرود - سرچشمه ٔ آن دره ٔ کوههای شمالی دیلمان است که پس ازپیوستن با رودهای باباکوهی و بالا رود قراء دهستان سیاهکل و برخی از قراء حومه ٔ لاهیجان را مشروب میکند. علاوه بر این رودها چندین رودخانه ٔ دیگر مانند خرارود، خشک رود، سیاهکل رود، مرسارود و سامان رود از ارتفاعات جنوبی (رشته ٔ اول ) سرچشمه گرفته به مصرف آبیاری میرسد. رودهای مذکور به دریای خزر منتهی میگردند. محصولات : محصولات عمده ٔ شهرستان لاهیجان بترتیب اهمیت عبارتند از: در قسمت جلگه برنج ، چای ، ابریشم . کنف ، بادام زمینی ، نی شکر و در نقاط کوهستانی مخصوصاً اشکور پائین فندق خوب بعمل می آید غلات نیز بطور دیمی زراعت میشود. دام داری : در این شهرستان در نقاط میان بند (بین جلگه و کوهستان ) معمول و گله داران را گالش مینامند. معمولا در فصول پائیز و زمستان گله های گوسفند و گاو درقشلاق نگاهداری میشود و در اردیبهشت ماه به سمت ییلاقات و دیلمان و اشکورات حرکت میکنند. گاوداران بعد ازدو ماه و گوسفندداران بعد از 5 ماه به قشلاق باز میگردند. محصولات دامی احتیاجات شهرستان را تأمین میکندو صادرات نیز دارند.
سازمان اداری :شهرستان لاهیجان از پنج بخش بشرح زیر تشکیل گردیده است : 1 - بخش مرکزی ، شامل دهستانهای : حومه ، رودبند، لفمجان . 2 - بخش آستانه شامل دهستانهای : حومه ، حسن کیاده ، دهشال . 3 - بخش لنگرود. 4 - بخش سیاهکل ، شامل دهستانهای : سیاهکل و دیلمان . 5 - بخش رودسر شامل دهستانهای : حومه املش ، پلرودبار، سیارستاق ییلاقی ، سیاهکلرود اوشیان ، اشکور بالا و پائین . سمام و سیارستاق قشلاقی . تعداد شهر و قصبه و ده شهرستان لاهیجان مجموعاً 711 و جمعیت آن در حدود 270 هزار تن است . زبان مادری سکنه ٔ شهرستان گیلکی و فارسی و مذهب آنان اسلام (شیعه ٔ اثنی عشری ) است . (فرهنگ جغرافیائی ج 2).
آب و هوا - قسمت جلگه ٔ این شهرستان که در ساحل دریا واقع گردیده مانند سایر نواحی گیلان معتدل و مرطوب است .قسمتهای کوهستانی سردسیر و خوش آب و هواست و ییلاق قراء جلگه محسوب میگردد.
ارتفاعات - سلسله ٔ جبال البرز در جنوب شهرستان در دو رشته مشخص دیده میشود رشته ٔ اوّل که همه جا از ساحل مشاهده میشود نقاط مرتفع و قلل معظم آن بواسطه ٔ برودت زیاد عاری از اشجار است . این رشته از قله ٔ رفیع ورنک که در خاور سفیدرود بین دیلمان و سیاکل و رحمت آباد واقع است منشعب میگردد جهت آن خاور به باختری بوده در جنوب بالا اشکور به خشچال منتهی میشود این رشته در محلی بنام سی پل بوسیله ٔ رودخانه ٔ پلرود شکافته شده است . رشته ٔ دوم موازی با رشته ٔ اول از قله ورنک منشعب و در جهت جنوب خاوری ممتد و در جنوب بالا اشکور به قله ٔ خشچال منتهی میگردد. خط الرأس این رشته حد طبیعی رودبار الموت قزوین با دهستانهای سمام واشکورات این شهرستان است . مرتفعترین قلل رشته ٔ اوّل قله ٔ ورنک به ارتفاع 3500 گز - ناتشکوه 3000 گز سمام کوه 3250 گز و در رشته ٔ دوم گواته کل بارتفاع 3350 گز؛ خشچال بارتفاع 3600 گز است . دهستانهای دیلمان ، سمام اشکورات بین دو رشته ٔ فوق الذکر واقع شده اند.
رودخانه ، رودخانه های مهم شهرستان بشرح زیر است :
1 - پلرود (پیله رود یا بزرگ رود) سرچشمه ٔ آن ارتفاعات بالا اشکور بوده پس از پیوستن با چندین رود کوهستانی مانند تلیکان رود، کاکرود و غیره در محلی بنام سی پل با رودخانه ٔ چاک رود که سرچشمه آن از ارتفاعات دیلمان و دره های شاهی جان و لسبو است یکی میشود و درجهت شمال جاری و در محلی معروف به طول لات از کوهستان خارج و بوسیله ٔ انهار از خاور تا حدود کلاچای و از باختر تا حومه ٔ لنگرود برده میشود و بمصرف برنج کاری میرسد.
2 - نهرهای حشمت رود، کیاجوب و نهر چهارده که از رودخانه ٔ سفید رود منشعب میشوند قراء دهستانهای لفمجان . دهشال و املش را مشروب میکند.
3 - شمرود - سرچشمه ٔ آن دره ٔ کوههای شمالی دیلمان است که پس ازپیوستن با رودهای باباکوهی و بالا رود قراء دهستان سیاهکل و برخی از قراء حومه ٔ لاهیجان را مشروب میکند. علاوه بر این رودها چندین رودخانه ٔ دیگر مانند خرارود، خشک رود، سیاهکل رود، مرسارود و سامان رود از ارتفاعات جنوبی (رشته ٔ اول ) سرچشمه گرفته به مصرف آبیاری میرسد. رودهای مذکور به دریای خزر منتهی میگردند. محصولات : محصولات عمده ٔ شهرستان لاهیجان بترتیب اهمیت عبارتند از: در قسمت جلگه برنج ، چای ، ابریشم . کنف ، بادام زمینی ، نی شکر و در نقاط کوهستانی مخصوصاً اشکور پائین فندق خوب بعمل می آید غلات نیز بطور دیمی زراعت میشود. دام داری : در این شهرستان در نقاط میان بند (بین جلگه و کوهستان ) معمول و گله داران را گالش مینامند. معمولا در فصول پائیز و زمستان گله های گوسفند و گاو درقشلاق نگاهداری میشود و در اردیبهشت ماه به سمت ییلاقات و دیلمان و اشکورات حرکت میکنند. گاوداران بعد ازدو ماه و گوسفندداران بعد از 5 ماه به قشلاق باز میگردند. محصولات دامی احتیاجات شهرستان را تأمین میکندو صادرات نیز دارند.
سازمان اداری :شهرستان لاهیجان از پنج بخش بشرح زیر تشکیل گردیده است : 1 - بخش مرکزی ، شامل دهستانهای : حومه ، رودبند، لفمجان . 2 - بخش آستانه شامل دهستانهای : حومه ، حسن کیاده ، دهشال . 3 - بخش لنگرود. 4 - بخش سیاهکل ، شامل دهستانهای : سیاهکل و دیلمان . 5 - بخش رودسر شامل دهستانهای : حومه املش ، پلرودبار، سیارستاق ییلاقی ، سیاهکلرود اوشیان ، اشکور بالا و پائین . سمام و سیارستاق قشلاقی . تعداد شهر و قصبه و ده شهرستان لاهیجان مجموعاً 711 و جمعیت آن در حدود 270 هزار تن است . زبان مادری سکنه ٔ شهرستان گیلکی و فارسی و مذهب آنان اسلام (شیعه ٔ اثنی عشری ) است . (فرهنگ جغرافیائی ج 2).
