ماکو

ماکو. (اِخ ) نام ولایتی است به آذربایجان که اکراد محمودی به تصرف دارند و بر آن کوه حصنی است از سنگ که معبری ندارد و اگر خواهند کسی یا چیزی را بالا کشند باید ریسمان فرو گذارند و به آن بسته بالا کشند والا محال است . (انجمن آرا) (آنندراج ). ماکواز شهرستانهای آذربایجان غربی است و از طرف شمال به رودخانه ٔ قره سو و کشور ترکیه و از جنوب به شهرستان خوی و از مشرق به رودخانه ٔ ارس و کشور جماهیر شوروی و از مغرب به کشور ترکیه محدود است . آب و هوای شهرستان نسبت به پستی و بلندی متغیر است بدین معنی که هوای پلدشت معتدل مایل به گرمی و قسمتهای غربی (دهستانهای آواجیق و چالدران ) سردسیر است . این شهرستان دارای چهار رشته رودخانه ٔ معروف می باشد که عبارتند از: 1-روخانه ٔ ارس که در شمال غربی شهرستان در نقطه ٔ «دمیرقاپو» وارد این شهرستان می شود و در جنوب شرقی قریه ٔ«دره شام » از شهرستان ماکو خارج می گردد. 2- رودخانه ٔ زنگمار (ماکوچای ) که از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می گیرد و قسمت عمده ٔ آن از وسط شهر عبور می کند. 3- رودخانه قره سو که از چشمه و باتلاقهای بورالان سرچشمه می گیرد و قسمتی از مرز ایران و ترکیه را تشکیل می دهد. 4- رودخانه ٔ ساری سو که از باتلاقهای بایزید کشور ترکیه سرچشمه می گیرد و در 5 کیلومتری بازرگان وارد کشور ایران و شهرستان ماکو می گردد. کوههای عمده این شهرستان عبارت است از: 1- کوههای مرز ایران و ترکیه که بنام ساری چیچیک و ساری چین معروف است و ارتفاع این کوهها در حدود 2500 تا 3200 متر است . 2- کوه سکار که در غرب دهستان به به جیک واقع و ارتفاع آن 3050 متر است . 3- کوه چرکین که در غرب دهستان قلعه دره سی واقع و ارتفاع آن 3000 متر است . شهرستان ماکو از سه بخش بنام حومه ، پلدشت ، سیه چشمه تشکیل شده است و جمع قراء آن 386 آبادی بزرگ و کوچک است . محصول عمده ٔ شهرستان غلات و حبوبات و پنبه و توتون و کشمش و کرچک و بزرک و کنجد است . راههای شوسه ٔ آن عبارت از شوسه ٔ ماکو به پلدشت و ماکو به بازرگان و ماکو به خوی می باشد و بقیه ٔ راهها مالرو و صعب العبور است . در این شهرستان چهار چشمه ٔ آب معدنی وجود دارد که در آبادی شوط و آبادی یاشکند و قریه ٔ زیوه بالا و آبادی استی سو (آب گرم ) واقع شده است . ایلهای جلالی و میلان و حیدرانلو از عشایر معروف این شهرستان بشمار می روند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4). شهرستان ماکو در حدود 7125 کیلومتر مربع مساحت دارد و از نظر تقسیمات کشوری تابع استان آذربایجان غربی است . در سرشماری آبان ماه 1345 دارای 100854 تن سکنه بود که محل سکونت ثابت داشتند. تراکم جمعیت در این شهرستان 1412 نفر در کیلومتر مربع است . (از نشریه مرکز آمار ایران ج 54 آبان ماه 1345).