ملت
لغت‌نامه دهخدا
ملت . [ م ِل ْ ل َ ] (ع اِ) دین و کیش و شریعت . (غیاث ). کیش و دین و آیین و مذهب . (ناظم الاطباء). ملة. ج ، مِلَل « : فاتبعوا ملةابراهیم حنیفاً». اشتقاق ملت از امللت الکتاب است وملت و دین دو نام اند آن شرع را که خدای عزوجل نهاد میان بندگان بر زبان انبیا. (کشف الاسرار ج 1 ص 206):
امیرعالم عادل محمد محمود
جلال دولت و ملک و جمال ملت و دین .
و آنانکه مفسدان جهانند و مرتدان
از ملت محمد و توحید کردگار.
یمین دولت و دولت بدو گرفته شرف
امین ملت و ملت بدو گرفته جمال .
از روزگار و خلق ملولم کنون ازآنک
پشتم به کردگار و رسول است و ملتش .
آفتاب پرست بوده اند یاملتی ضعیف داشته و... (ابن البلخی ).
همیشه تا رخ صورت بری است از معنی
همیشه تا دل دعوی قوی است از برهان
تو دار مایه ٔ اظهار صورت و معنی
توباش حجت برهان ملت و ایمان .
شمشیر پاسبان ملک است و نگاهبان ملت . (نوروزنامه ).
عید اضحی سنت و رسم خلیل آزر است
اهل ملت را به رسم و سنت او افتخار.
زین فتح نو که کردی ملت گرفت قوت
زین ملک نو که بردی دولت گرفت بالا.
شادی به تو مخلد، شاهی به تو مؤید
ملت به تو مزین ، دولت به تو مهنا.
معین دولت عالی نصیر ملت حق
که پهلوان ملوک است و سیدالامرا.
خلاف میان اصحاب ملتها هرچه ظاهرتر، بعضی به طریق ارث دست در شاخی ضعیف زده و... (کلیله و دمنه ). در ترجیح دین و تفضیل مذهب خویش سخنی می گفتند و گرد تقبیح ملت خصم و نفی مخالفان می گشتند. (کلیله و دمنه ).
سپهر دانش و دولت بهار ملکت و ملت
جمال مسجد ومنبر نظام مجلس و میدان .
موحدی است گذشتن ز ملت ثنوی
ولیکن از ثنوی زادگی گذر نبود.
مفتی شرع کرم عاقله ٔ ملت جود
آنکه از مادر احرار چنو کم زاید.
انوری (دیوان چ مدرس رضوی ج 2 ص 636).
دولت و ملت جنابه زاد چو جوزا
مادر بخت یگانه زای صفاهان .
از نسیم عدل او هر پنج وقت
چارملت را امان بینی بهم .
امام ملت چارم که آسمان ششم
سعود مشتری او را نثار می سازد.
دولت شده در زمان عمرت
چون ملت در ضمان کعبه .
مراسم ملک و ملت به وی تأکید پذیرفته . (سندبادنامه ص 6). در ملت خدای ترسان و حق پرستانید. (مرزبان نامه چ قزوینی ص 254).
وز آنجایی که یزدان آفرید است
نیاکان مرا ملت پدید است .
هست کیش و راه و ملت بی شمار
تا تو بشماری نیابی روزگار.
از برای تشیید قواعد دین و ملت و تشدید عواقد فرض و سنت انبیا و رسل را به خلایق فرستاد. (جوامع الحکایات عوفی ).
آنجا که الست آمد ارواح بلی گفتند
این مذهب و ملتها می دان که نبود آنجا.
ملت عشق از همه دینها جداست
عاشقان را مذهب و ملت خداست .
پناه ملت حق تا چنین بزرگانند
هنوز هست رسول خدای را انصار.
جوری که تو می کنی به اسلام
در ملت کافری ندیدم .
سعدی اینک به قدم رفت و به سر بازآمد
مفتی ملت اصحاب نظر بازآمد.
مذهب حق دارم و ملت خیرالبشر
در بد و نیک جهان عقل امام من است .
شیخ عالم قطب ملت کآسمان فضل را
محور رأی منیر او بود دائم مدار.
چون به دین اسلام درآمد و ملت نبوی و دین حنفی را به گوش هوش و سمع رضا اصغا فرمود... در اخلاص از اویس و سلمان صادقتر شد. (تاریخ غازان ص 76). اعتقاد موحدان در اعجاز ملت احمدی و اظهار دین محمدی ... ممهدتر... شد. (تاریخ غازان ص 77). اشعه ٔ انوار دین محمدی بر ضمیر منیرش ساطع و لامع گشت و در خاطر عاطرش میلان به این ملت حق ظاهر می شد. (تاریخ غازان ص 78). پیری مجوسی را بر آن دیدند از اهل جدل و کلام و بحث آن شیخ از ایشان پرسید که شما را چه مذهب و ملت و کیش است . (تاریخ قم ص 66). ایشان را به اسلام دعوت کنید و مردم بدیشان فرستید و تعریف کنید و مذهب و ملت خود بر ایشان عرض کنید.(تاریخ قم ص 66).
جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند.
و رجوع به ملة شود.
- مجوسی ملت ؛آنکه بر دین مجوس است :
مجوسی ملتی هندوستانی
چو زردشت آمده در زندخوانی .
- ملت اسلام ؛ شریعت اسلام . (ناظم الاطباء).
- ملت بیضا ؛ شریعت اسلام . (ناظم الاطباء).
|| گروه . (غیاث ). گروه و مردمانی که بریک کیش و آیین باشند. (ناظم الاطباء). پیروان یک دین :
بشد ز ملت پور خلیل حمزه پدید
که بد به قوت اسلام احمد و حیدر.
از او هر امتی را امر معروف
وز او هر ملتی را نهی منکر.
کدام فضیلت از این فراتر که از امت به امت و از ملت به ملت رسید و مردود نگشت . (کلیله چ مینوی ص 19).
دل ملت بدو شده است قوی
بازوی دین بدو گرفته ظفر.
جمال الدین عبدالرزاق (دیوان چ وحید دستگردی ص 177).
هم ز کلکت شرع او اندر حریم احترام
هم ز عدلت ملت او با ردای کبریا.
|| (اصطلاح حقوق ) گروهی از افراد انسانی که بر خاک معینی زندگی می کنند و تابع قدرت یک حکومت می باشند. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ). در تئوری کلاسیک ناشی از انقلاب کبیر فرانسه ملت عبارت است از شخص حقوقیی که ناشی می شود از مجموعه ٔ افرادی که دولت را تشکیل می دهند و دارای حق حاکمیت می باشند. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ). || (اصطلاح حقوق بین الملل عمومی ) دسته ای از افراد انسانی که عموماً در خاک معینی سکونت اختیار کرده و دارای وحدت نژاد و زبان و مذهب می باشند به طوری که این وحدت برای آن افراد طرز فکر و تاریخ مشترک بدان گونه ایجاد کند که پیوند همزیستی بین آنها پدید آورد. در فقه اصطلاح امت به همین معنی استعمال شود. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ).
امیرعالم عادل محمد محمود
جلال دولت و ملک و جمال ملت و دین .
فرخی .
و آنانکه مفسدان جهانند و مرتدان
از ملت محمد و توحید کردگار.
منوچهری .
یمین دولت و دولت بدو گرفته شرف
امین ملت و ملت بدو گرفته جمال .
عنصری .
از روزگار و خلق ملولم کنون ازآنک
پشتم به کردگار و رسول است و ملتش .
ناصرخسرو.
آفتاب پرست بوده اند یاملتی ضعیف داشته و... (ابن البلخی ).
همیشه تا رخ صورت بری است از معنی
همیشه تا دل دعوی قوی است از برهان
تو دار مایه ٔ اظهار صورت و معنی
توباش حجت برهان ملت و ایمان .
عثمان مختاری (دیوان چ همایی ص 368).
شمشیر پاسبان ملک است و نگاهبان ملت . (نوروزنامه ).
عید اضحی سنت و رسم خلیل آزر است
اهل ملت را به رسم و سنت او افتخار.
امیر معزی (دیوان چ اقبال ص 410).
زین فتح نو که کردی ملت گرفت قوت
زین ملک نو که بردی دولت گرفت بالا.
امیرمعزی .
شادی به تو مخلد، شاهی به تو مؤید
ملت به تو مزین ، دولت به تو مهنا.
امیرمعزی .
معین دولت عالی نصیر ملت حق
که پهلوان ملوک است و سیدالامرا.
امیرمعزی .
خلاف میان اصحاب ملتها هرچه ظاهرتر، بعضی به طریق ارث دست در شاخی ضعیف زده و... (کلیله و دمنه ). در ترجیح دین و تفضیل مذهب خویش سخنی می گفتند و گرد تقبیح ملت خصم و نفی مخالفان می گشتند. (کلیله و دمنه ).
سپهر دانش و دولت بهار ملکت و ملت
جمال مسجد ومنبر نظام مجلس و میدان .
عمعق (دیوان چ نفیسی ص 190).
موحدی است گذشتن ز ملت ثنوی
ولیکن از ثنوی زادگی گذر نبود.
سوزنی .
مفتی شرع کرم عاقله ٔ ملت جود
آنکه از مادر احرار چنو کم زاید.
انوری (دیوان چ مدرس رضوی ج 2 ص 636).
دولت و ملت جنابه زاد چو جوزا
مادر بخت یگانه زای صفاهان .
خاقانی .
از نسیم عدل او هر پنج وقت
چارملت را امان بینی بهم .
خاقانی .
امام ملت چارم که آسمان ششم
سعود مشتری او را نثار می سازد.
خاقانی .
دولت شده در زمان عمرت
چون ملت در ضمان کعبه .
خاقانی .
مراسم ملک و ملت به وی تأکید پذیرفته . (سندبادنامه ص 6). در ملت خدای ترسان و حق پرستانید. (مرزبان نامه چ قزوینی ص 254).
وز آنجایی که یزدان آفرید است
نیاکان مرا ملت پدید است .
نظامی .
هست کیش و راه و ملت بی شمار
تا تو بشماری نیابی روزگار.
عطار.
از برای تشیید قواعد دین و ملت و تشدید عواقد فرض و سنت انبیا و رسل را به خلایق فرستاد. (جوامع الحکایات عوفی ).
آنجا که الست آمد ارواح بلی گفتند
این مذهب و ملتها می دان که نبود آنجا.
مولوی (کلیات چ امیرکبیر ص 14).
ملت عشق از همه دینها جداست
عاشقان را مذهب و ملت خداست .
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص 106).
پناه ملت حق تا چنین بزرگانند
هنوز هست رسول خدای را انصار.
سعدی .
جوری که تو می کنی به اسلام
در ملت کافری ندیدم .
سعدی .
سعدی اینک به قدم رفت و به سر بازآمد
مفتی ملت اصحاب نظر بازآمد.
سعدی .
مذهب حق دارم و ملت خیرالبشر
در بد و نیک جهان عقل امام من است .
ابن یمین .
شیخ عالم قطب ملت کآسمان فضل را
محور رأی منیر او بود دائم مدار.
ابن یمین .
چون به دین اسلام درآمد و ملت نبوی و دین حنفی را به گوش هوش و سمع رضا اصغا فرمود... در اخلاص از اویس و سلمان صادقتر شد. (تاریخ غازان ص 76). اعتقاد موحدان در اعجاز ملت احمدی و اظهار دین محمدی ... ممهدتر... شد. (تاریخ غازان ص 77). اشعه ٔ انوار دین محمدی بر ضمیر منیرش ساطع و لامع گشت و در خاطر عاطرش میلان به این ملت حق ظاهر می شد. (تاریخ غازان ص 78). پیری مجوسی را بر آن دیدند از اهل جدل و کلام و بحث آن شیخ از ایشان پرسید که شما را چه مذهب و ملت و کیش است . (تاریخ قم ص 66). ایشان را به اسلام دعوت کنید و مردم بدیشان فرستید و تعریف کنید و مذهب و ملت خود بر ایشان عرض کنید.(تاریخ قم ص 66).
جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند.
حافظ.
و رجوع به ملة شود.
- مجوسی ملت ؛آنکه بر دین مجوس است :
مجوسی ملتی هندوستانی
چو زردشت آمده در زندخوانی .
نظامی .
- ملت اسلام ؛ شریعت اسلام . (ناظم الاطباء).
- ملت بیضا ؛ شریعت اسلام . (ناظم الاطباء).
|| گروه . (غیاث ). گروه و مردمانی که بریک کیش و آیین باشند. (ناظم الاطباء). پیروان یک دین :
بشد ز ملت پور خلیل حمزه پدید
که بد به قوت اسلام احمد و حیدر.
ناصرخسرو.
از او هر امتی را امر معروف
وز او هر ملتی را نهی منکر.
امیرمعزی .
کدام فضیلت از این فراتر که از امت به امت و از ملت به ملت رسید و مردود نگشت . (کلیله چ مینوی ص 19).
دل ملت بدو شده است قوی
بازوی دین بدو گرفته ظفر.
جمال الدین عبدالرزاق (دیوان چ وحید دستگردی ص 177).
هم ز کلکت شرع او اندر حریم احترام
هم ز عدلت ملت او با ردای کبریا.
جمال الدین عبدالرزاق (ایضاً ص 38).
|| (اصطلاح حقوق ) گروهی از افراد انسانی که بر خاک معینی زندگی می کنند و تابع قدرت یک حکومت می باشند. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ). در تئوری کلاسیک ناشی از انقلاب کبیر فرانسه ملت عبارت است از شخص حقوقیی که ناشی می شود از مجموعه ٔ افرادی که دولت را تشکیل می دهند و دارای حق حاکمیت می باشند. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ). || (اصطلاح حقوق بین الملل عمومی ) دسته ای از افراد انسانی که عموماً در خاک معینی سکونت اختیار کرده و دارای وحدت نژاد و زبان و مذهب می باشند به طوری که این وحدت برای آن افراد طرز فکر و تاریخ مشترک بدان گونه ایجاد کند که پیوند همزیستی بین آنها پدید آورد. در فقه اصطلاح امت به همین معنی استعمال شود. (ترمینولوژی حقوق تألیف جعفری لنگرودی ).
