مکاتب

مکاتب . [ م ُ ت َ / م ُ ت ِ ] (ع ص ) آن بنده ای که خویشتن را بخرد. (دهار). آنکه خود را از خواجه بازخرد. (مهذب الاسماء). بنده ٔ بها بر خود بریده . (منتهی الارب ). غلامی که به رضای مالک خود قیمت خود رامتکفل شود که از مزدوری خود به مالک خویش ادانماید و آزاد گردد. (غیاث ) (آنندراج ). بنده ای که با صاحب خود بهای خود را قطع کرده تا کم کم بپردازد. (ناظم الاطباء). بنده ای که مالک او با وی قرارداد بسته که اگر بهای خود را بپردازد آزاد گردد. (از اقرب الموارد). عبدی که قرارداد کتابت با مولای خود منعقد کرده باشد.(از یادداشت به خط مرحوم دهخدا) : جنید گفت بنده ٔ مکاتب هنوز بنده بود مادام که در می بر وی باقی بود. (ترجمه ٔ رساله ٔ قشیریه چ فروزانفر ص 343 و 344). اگر... بنده ٔ مکاتب ما خواهی که باشی تا پس از کتابت رقم تحریر ما بر رقبه ٔ خودکشی هر چه زودتر ربقه ٔ طاعت را گردن بنه . (مرزبان نامه چ قزوینی ص 202).
مکاتب را اگر یک جو بمانده ست
بدان جو جاودان در گو بمانده ست .

عطار (اسرارنامه چ گوهرین ص 59).

گرچه بر من رقم تحریر است
چون مکاتب ز تو خود را بخرم .
کمال الدین اسماعیل (چ حسین بحرالعلومی ص 253).
روز دیگر بهر ابناءالسبیل
روز دیگر مر مکاتب را کفیل .

مولوی .

ورجوع به کتابت و مکاتبة و ترکیب عبد مکاتب ذیل عبد شود.
- مکاتب مشروط ؛ بنده ای است که با مولای خود عقدی بسته که در فلان مدت فلان مبلغ را بپردازد تا آزادشود، و شرط کرده است که اگر به پرداخت مبلغ قادر نبود به رقیت او بازگردد. و رجوع به ترکیب بعد شود.
- مکاتب مطلق ؛ بنده ای است که با مولای خود عقد بسته و در آن عقد مدت و عوض را معین ساخته است که پس از پرداخت آن عوض در آن مدت آزاد باشد. و رجوع به ترکیب قبل شود.
|| حدیثی است که حاکی از کتابت معصوم باشد اعم از آنکه به خط خود او باشد یا املاء او و خط دیگری . (فرهنگ علوم نقلی جعفر سجادی ).