ناپسند
لغت‌نامه دهخدا
ناپسند. [ پ َ س َ ] (ن مف مرکب ) غیرمطبوع . ناگوار. مکروه . (ناظم الاطباء). ناپسندیده . چیزی که پسندیده نباشد. ناخوش آیند. نادلپذیر. مکروه . نامطبوع . نه بدلخواه . بخلاف میل . علی رغم . کریه :
عاشقی خواهی که تا پایان بری
بس که بپسندید باید ناپسند.
یکی آگهی یافتم ناپسند
سخنهای ناخوب ناسودمند.
بپوشیدم این جامه ٔ ناپسند
بفرمان آن شهریار بلند.
بدانستم آن نامه ٔ ناپسند
که آمد ز فرزند چندین گزند.
محنت و حال ناپسند اینت فتوح روز و شب
بلبل و چشم دردمند اینت دوای آسمان .
بباید ساخت با هر ناپسندی
که ارزد ریش گاوی ریشخندی .
هر که پسند آمدش چون تو یکی در کنار
بس که بخواهد شنید سرزنش ناپسند.
خلاصم ده از ورطه ٔ ناپسند
به رویم در مغفرت درمبند.
|| قبیح . زشت . (ناظم الاطباء). بد. نکوهیده . ناخوب . ناممدوح . نامستحسن . ناستوده . مذموم . ذمیم :
نهنگ و دیو و پلنگش مخوان و شیر مدان
که ناپسند بود نزد مردم هشیار.
گفت یا زن در حق پیغمبران دعا نکنم که ناپسند است . (قصص ص 121).
خود تو کاهل نشستی ای غافل
ناپسند است غفلت از عاقل .
مده ناخوب را بر خاطرم راه
بدار از ناپسندم دست کوتاه .
در ما بروی کسی درمبند
که دربستن در بود ناپسند.
آب در دیده گفتش آن دلبند
کاینچنین ناپسند را مپسند.
لیک چون اغلب بدند و ناپسند
بر همه می را محرم کرده اند.
لقمان را گفتند ادب را از که آموختی گفت از بی ادبان هر چه ازیشان در خاطرم ناپسند آمد از فعل آن پرهیز کردم . (گلستان ). تعرض سوءالی از اهل ادب در نظرش قبیح و ناپسند آمد. (گلستان ).
به مستی سخاوت بود ناپسند
اگر عاقلی بشنو این طرفه پند.
|| کار بد. حرکت شنیع :
اگر در اخلاق من ناپسندی بینی که مرا آن پسند همی نماید برآنم اطلاع فرمائی . (کلیات سعدی چ مصفا، ص 90).
اگر صد ناپسند آید ز درویش
رفیقانش یکی از صد ندانند.
|| نامقبول . مردود. (ناظم الاطباء). نامرغوب . غیرمقبول . که مورد پسند نیست . که طالب و خواستار ندارد :
گهر بی هنر ناپسند است و خوار
برین داستان زد یکی هوشیار.
بنزدیک یزدان بود ناپسند
نباشد بدین بارگه ارجمند.
برآورد از او کاخهای بلند
نبد در جهان نزد کس ناپسند.
|| سخن ناپسند. لغو. بیهوده :
چنین گفت فرزانه ٔ هوشمند
که دانا نگوید سخن ناپسند.
گرم ناپسندی بر اقلام رفت
حدیث از می و مطرب و جام رفت .
|| (نف مرکب ) ناپذیرنده . ناپسندنده . ننیوشنده . خیره سر. حرف نشنو. نصیحت ناپذیر :
گمان بردمت زیرک و هوشمند
ندانستمت خیره و ناپسند.
یکی پند گیرد دگر ناپسند
نپردازد از حرف گیری به پند.
عاشقی خواهی که تا پایان بری
بس که بپسندید باید ناپسند.
رابعه بنت کعب .
یکی آگهی یافتم ناپسند
سخنهای ناخوب ناسودمند.
فردوسی .
بپوشیدم این جامه ٔ ناپسند
بفرمان آن شهریار بلند.
فردوسی .
بدانستم آن نامه ٔ ناپسند
که آمد ز فرزند چندین گزند.
فردوسی .
محنت و حال ناپسند اینت فتوح روز و شب
بلبل و چشم دردمند اینت دوای آسمان .
خاقانی .
بباید ساخت با هر ناپسندی
که ارزد ریش گاوی ریشخندی .
نظامی .
هر که پسند آمدش چون تو یکی در کنار
بس که بخواهد شنید سرزنش ناپسند.
سعدی .
خلاصم ده از ورطه ٔ ناپسند
به رویم در مغفرت درمبند.
نزاری قهستانی .
|| قبیح . زشت . (ناظم الاطباء). بد. نکوهیده . ناخوب . ناممدوح . نامستحسن . ناستوده . مذموم . ذمیم :
نهنگ و دیو و پلنگش مخوان و شیر مدان
که ناپسند بود نزد مردم هشیار.
فرخی .
گفت یا زن در حق پیغمبران دعا نکنم که ناپسند است . (قصص ص 121).
خود تو کاهل نشستی ای غافل
ناپسند است غفلت از عاقل .
سنائی .
مده ناخوب را بر خاطرم راه
بدار از ناپسندم دست کوتاه .
نظامی .
در ما بروی کسی درمبند
که دربستن در بود ناپسند.
نظامی .
آب در دیده گفتش آن دلبند
کاینچنین ناپسند را مپسند.
نظامی .
لیک چون اغلب بدند و ناپسند
بر همه می را محرم کرده اند.
مولوی .
لقمان را گفتند ادب را از که آموختی گفت از بی ادبان هر چه ازیشان در خاطرم ناپسند آمد از فعل آن پرهیز کردم . (گلستان ). تعرض سوءالی از اهل ادب در نظرش قبیح و ناپسند آمد. (گلستان ).
به مستی سخاوت بود ناپسند
اگر عاقلی بشنو این طرفه پند.
نزاری قهستانی .
|| کار بد. حرکت شنیع :
اگر در اخلاق من ناپسندی بینی که مرا آن پسند همی نماید برآنم اطلاع فرمائی . (کلیات سعدی چ مصفا، ص 90).
اگر صد ناپسند آید ز درویش
رفیقانش یکی از صد ندانند.
سعدی (گلستان ).
|| نامقبول . مردود. (ناظم الاطباء). نامرغوب . غیرمقبول . که مورد پسند نیست . که طالب و خواستار ندارد :
گهر بی هنر ناپسند است و خوار
برین داستان زد یکی هوشیار.
فردوسی .
بنزدیک یزدان بود ناپسند
نباشد بدین بارگه ارجمند.
فردوسی .
برآورد از او کاخهای بلند
نبد در جهان نزد کس ناپسند.
فردوسی .
|| سخن ناپسند. لغو. بیهوده :
چنین گفت فرزانه ٔ هوشمند
که دانا نگوید سخن ناپسند.
سعدی .
گرم ناپسندی بر اقلام رفت
حدیث از می و مطرب و جام رفت .
نزاری قهستانی .
|| (نف مرکب ) ناپذیرنده . ناپسندنده . ننیوشنده . خیره سر. حرف نشنو. نصیحت ناپذیر :
گمان بردمت زیرک و هوشمند
ندانستمت خیره و ناپسند.
سعدی .
یکی پند گیرد دگر ناپسند
نپردازد از حرف گیری به پند.
سعدی .
