نظری
لغت‌نامه دهخدا
نظری . [ ن َ ظَ ری ی / ن َ ظَ ] (ص نسبی ) منسوب است به نظر. رجوع به نظر شود. مقابل بدیهی . (آنندراج ). هر تصور یا تصدیق که درک آن محتاج به فکر و نظر باشد. (یادداشت مؤلف ). آنچه دریافتنش متوقف بر نظر و تحقیق است مانند تصور نفس و عقل و تصدیق این که عالم حادث است . (از تعریفات ) :
چشم حاضر سخنی کرده نظرباز مرا
که بدیهی است بر دقت طبعش نظری .
|| مقابل عملی . رجوع به عملی شود.
- اخلاق نظری . رجوع به اخلاق شود.
- حکمت نظری یا فلسفه ٔ نظری ؛ مقابل عملی ، آن قسم اول است از هر دو قسم حکمت و حکمت نظری را حکمت علمی نیز گویند و آن تصور حقایق موجودات باشد و قسم دوم حکمت عملی است ، و اقسام نظری بسیار است چنانچه علم هیأت و علم مناظر و مرایا و تشریح و علم معادن و نباتات و غیره . (غیاث اللغات ). رجوع به فلسفه شود.
|| آنچه بر آن نظر نبود و منظور نباشد و لفظ نظری بر آن نویسند و این اصطلاح ارباب دفاتر ایران است :
نیم ز فیض نگاه تو لحظه ای نومید
بسان آینه هر چند گشته ام نظری .
با اینهمه دشوارپسندی چو نظر کرد
یک یک همه اطفال سرشکم نظری شد .
چشم حاضر سخنی کرده نظرباز مرا
که بدیهی است بر دقت طبعش نظری .
تأثیر (از آنندراج ).
|| مقابل عملی . رجوع به عملی شود.
- اخلاق نظری . رجوع به اخلاق شود.
- حکمت نظری یا فلسفه ٔ نظری ؛ مقابل عملی ، آن قسم اول است از هر دو قسم حکمت و حکمت نظری را حکمت علمی نیز گویند و آن تصور حقایق موجودات باشد و قسم دوم حکمت عملی است ، و اقسام نظری بسیار است چنانچه علم هیأت و علم مناظر و مرایا و تشریح و علم معادن و نباتات و غیره . (غیاث اللغات ). رجوع به فلسفه شود.
|| آنچه بر آن نظر نبود و منظور نباشد و لفظ نظری بر آن نویسند و این اصطلاح ارباب دفاتر ایران است :
نیم ز فیض نگاه تو لحظه ای نومید
بسان آینه هر چند گشته ام نظری .
ملامفید بلخی .
با اینهمه دشوارپسندی چو نظر کرد
یک یک همه اطفال سرشکم نظری شد .
میرزا طاهر وحید (آنندراج ).
