نعت
لغت‌نامه دهخدا
نعت . [ ن َ ] (ع اِ) صفت . (از اقرب الموارد) (آنندراج ). نشان . (مهذب الاسماء) (السامی ). نشانه . نشانی .(یادداشت مؤلف ). وصف . توصیف . ج ، نعوت :
روی ترکان را تا وصف به لاله ست و به گل
زلف خوبان را تا نعت به قیر و ساج است .
صفت و نعت او به نزد خرد
همه آلاء و کبریا باشد.
جاوید همی باش به این نعت و به این وصف
پاکیزه به اخلاق و پسندیده به افعال .
وصفش همه تنزیه ز پیوند و ز فرزند
نعتش همه تقدیس ز امثال و ز اقران .
خار و گل دارند نعت عنف و وصف لطف تو
تا ولی را بوی بخشی و عدو را دل خلی .
نقیب از پیش رفت و هر سو دوید
که مردی بدین نعت و صورت که دید.
تو بدین نعت و صفت گر بخرامی در باغ
باغبان بیند و گوید که تو سرو چمنی .
کسی را که نام آمد اندر میان
به نیکوترین نام و نعتش بخوان .
|| ستایش . تعریف . تحسین . مدح و ثنا. (ناظم الاطباء) :
چون به در مصطفی نایب حسان توئی
فرض بود نعت او حرز امم ساختن .
لاجرم از عشق نعت و ز شعف مدح تو
زآتش خاطر مراست شعر چو آب روان .
چون شود از نعت تو این لب من درفشان
چون شود از مدح تو خاطر من زرنثار.
|| ستایش و ثنای رسول اﷲ. (از غیاث اللغات ) (آنندراج ). رجوع به معنی قبلی شود. || تابعی که دلالت بر معنایی در متبوع خود کند، و در اعراب و تذکیر و تأنیث و افراد و تثنیه و جمع و تعریف و تنکیر تابع متبوع است . رجوع به صفت و تابع شود. || به معنی صیغه ٔ اسم فاعل و اسم مفعول و صیغه ٔ صفت مشبهه است . (آنندراج ) (از غیاث اللغات ). رجوع به صفت شود. || (ص ) اسب نیکوپیشی گیرنده اسبان را.(از منتهی الارب ). فرس عتیق سباق . (اقرب الموارد): فرس نعت ؛ بلیغ فی العتق . (از اقرب الموارد) (متن اللغة). || جید و خوب از هر چیزی . (از منتهی الارب ) (از متن اللغة): شی ٔ نعت ؛ جید بالغ. (اقرب الموارد). || (مص ) تعریف و وصف کردن . (غیاث اللغات ). صفت کردن کسی را. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). وصف کردن چیزی را به خوبی که در وی باشد و در چیز قبیح استعمال نمی گردد بر خلاف وصف که در حسن و قبح هر دو استعمال می شود. (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد). وصف کردن چیزی را بدانچه در اوست و مبالغه کردن در وصف . (از متن اللغة). نشان دادن . (تاج المصادر بیهقی ). وصف . شناسانیدن . توصیف . تعریف . (یادداشت مؤلف ).
روی ترکان را تا وصف به لاله ست و به گل
زلف خوبان را تا نعت به قیر و ساج است .
مسعودسعد.
صفت و نعت او به نزد خرد
همه آلاء و کبریا باشد.
مسعودسعد.
جاوید همی باش به این نعت و به این وصف
پاکیزه به اخلاق و پسندیده به افعال .
معزی (آنندراج ).
وصفش همه تنزیه ز پیوند و ز فرزند
نعتش همه تقدیس ز امثال و ز اقران .
معزی (آنندراج ).
خار و گل دارند نعت عنف و وصف لطف تو
تا ولی را بوی بخشی و عدو را دل خلی .
سوزنی .
نقیب از پیش رفت و هر سو دوید
که مردی بدین نعت و صورت که دید.
سعدی .
تو بدین نعت و صفت گر بخرامی در باغ
باغبان بیند و گوید که تو سرو چمنی .
سعدی .
کسی را که نام آمد اندر میان
به نیکوترین نام و نعتش بخوان .
سعدی .
|| ستایش . تعریف . تحسین . مدح و ثنا. (ناظم الاطباء) :
چون به در مصطفی نایب حسان توئی
فرض بود نعت او حرز امم ساختن .
خاقانی .
لاجرم از عشق نعت و ز شعف مدح تو
زآتش خاطر مراست شعر چو آب روان .
خاقانی .
چون شود از نعت تو این لب من درفشان
چون شود از مدح تو خاطر من زرنثار.
خاقانی .
|| ستایش و ثنای رسول اﷲ. (از غیاث اللغات ) (آنندراج ). رجوع به معنی قبلی شود. || تابعی که دلالت بر معنایی در متبوع خود کند، و در اعراب و تذکیر و تأنیث و افراد و تثنیه و جمع و تعریف و تنکیر تابع متبوع است . رجوع به صفت و تابع شود. || به معنی صیغه ٔ اسم فاعل و اسم مفعول و صیغه ٔ صفت مشبهه است . (آنندراج ) (از غیاث اللغات ). رجوع به صفت شود. || (ص ) اسب نیکوپیشی گیرنده اسبان را.(از منتهی الارب ). فرس عتیق سباق . (اقرب الموارد): فرس نعت ؛ بلیغ فی العتق . (از اقرب الموارد) (متن اللغة). || جید و خوب از هر چیزی . (از منتهی الارب ) (از متن اللغة): شی ٔ نعت ؛ جید بالغ. (اقرب الموارد). || (مص ) تعریف و وصف کردن . (غیاث اللغات ). صفت کردن کسی را. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). وصف کردن چیزی را به خوبی که در وی باشد و در چیز قبیح استعمال نمی گردد بر خلاف وصف که در حسن و قبح هر دو استعمال می شود. (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد). وصف کردن چیزی را بدانچه در اوست و مبالغه کردن در وصف . (از متن اللغة). نشان دادن . (تاج المصادر بیهقی ). وصف . شناسانیدن . توصیف . تعریف . (یادداشت مؤلف ).
