ویرانه
لغت‌نامه دهخدا
ویرانه . [ ن َ / ن ِ ] (ص ، اِ) جای خراب . ویران . خراب . خرابه . غیرمسکون :
که این خان ویرانه آباد کرد
که چرخش نه بی بوم و بنیاد کرد.
گنج تو را فقر تو ویرانه بس
شمع تو را ظل تو پروانه بس .
زهد غریب است به میخانه در
گنج عزیز است به ویرانه در.
غافلی ناگه به ویران گنج یافت
سوی هر ویرانه زآن پس می شتافت .
حافظا خلد برین خانه ٔ موروث من است
اندر این منزل ویرانه نشیمن چه کنم ؟
بلبل به باغ و جغد به ویرانه تاخته
هرکس بقدر همت خود خانه ساخته .
سیلاب گرفت گرد ویرانه ٔ عمر
وآغاز پُری نهاد پیمانه ٔ عمر.
- ویرانه بوم ؛ سرزمین ویران :
به کم مدت آن مرز ویرانه بوم
به فر وی آبادتر شد ز روم .
- ویرانه رنگ ؛ خراب گونه :
که امشب در این کاخ ویرانه رنگ
به امّید مالی گرفتم درنگ .
- ویرانه شدن ؛ خراب شدن :
مسکن شهری ز تو ویرانه شد
خرمن دهقان ز تو بی دانه شد.
- ویرانه گیتی ؛ سرزمین و دنیای خراب :
زچین و ز سقلاب وز هند و روم
ز ویرانه گیتی و آباد بوم .
- ویرانه نشین ؛ خرابه نشین . ساکن ویرانه :
کلبه ٔ فقر هم اسباب تجمل دارد
بوریا مسند ویرانه نشین میباشد.
که این خان ویرانه آباد کرد
که چرخش نه بی بوم و بنیاد کرد.
(شاهنامه ، ملحقات ص 13 بیت 258).
گنج تو را فقر تو ویرانه بس
شمع تو را ظل تو پروانه بس .
نظامی .
زهد غریب است به میخانه در
گنج عزیز است به ویرانه در.
نظامی .
غافلی ناگه به ویران گنج یافت
سوی هر ویرانه زآن پس می شتافت .
مولوی .
حافظا خلد برین خانه ٔ موروث من است
اندر این منزل ویرانه نشیمن چه کنم ؟
حافظ.
بلبل به باغ و جغد به ویرانه تاخته
هرکس بقدر همت خود خانه ساخته .
هلال جغتایی (از مجله ٔ یغما دوره ٔ 7 ص 378).
سیلاب گرفت گرد ویرانه ٔ عمر
وآغاز پُری نهاد پیمانه ٔ عمر.
؟
- ویرانه بوم ؛ سرزمین ویران :
به کم مدت آن مرز ویرانه بوم
به فر وی آبادتر شد ز روم .
نظامی .
- ویرانه رنگ ؛ خراب گونه :
که امشب در این کاخ ویرانه رنگ
به امّید مالی گرفتم درنگ .
نظامی .
- ویرانه شدن ؛ خراب شدن :
مسکن شهری ز تو ویرانه شد
خرمن دهقان ز تو بی دانه شد.
نظامی .
- ویرانه گیتی ؛ سرزمین و دنیای خراب :
زچین و ز سقلاب وز هند و روم
ز ویرانه گیتی و آباد بوم .
فردوسی .
- ویرانه نشین ؛ خرابه نشین . ساکن ویرانه :
کلبه ٔ فقر هم اسباب تجمل دارد
بوریا مسند ویرانه نشین میباشد.
کلیم (از آنندراج ).
