پیشینه
لغت‌نامه دهخدا
پیشینه . [ ن َ / ن ِ ] (ص نسبی ) قدیم . دیرینه . سلف . سالف . متقدم . قبلی . ماضی . گذشته . سابق . پیشین :
نهال آنگه شود در باغ برور
که برداریش از آن پیشینه معدن .
و پیش از وی نامها که نوشتندی از دیگر پادشاهان پیشینه مختصر بودی . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 49).
عهد پیشینه یاد میکردند
آنچه شان بود شاد میخوردند.
و آن کنیزان به رسم پیشینه
سیب در دست و نار در سینه .
به ار نارم اندوه پیشینه پیش
بدین داستان خوش کنم وقت خویش .
شتابنده سیلی که بر کوه داشت
ز طوفان پیشینه خواهد گذشت .
گواهی که بر گنج خویش آورند
نمودار پیشینه پیش آورند.
همان پیشینه رسم آغاز کردی
تنور و خوانی از نوساز کردی .
در اخبار شاهان پیشینه است
که چون تکله بر تخت شاهی نشست .
دم از سیر این دیر دیرینه زن
صلائی بشاهان پیشینه زن .
سخن دان پیشینه دانای طوس
که آراست روی سخن چون عروس .
|| نخستین . اولین . پیشین :
ز هر گونه ای داستانها زدیم
بدان رای پیشینه باز آمدیم .
|| مقدم . جلوتر :
قیاسی گیر از اینجا آن و این را
خر پیشینه پل باشد پسین را.
|| از پیش . || صاحب آنندراج گوید: اگرچه متبادر از لفظ پیشینه و زمان پیشینه و کار پیشینه گذشته است اما در این بیت نظامی که :
بفرمان شه خضر خضرا خرام
به آهنگ پیشینه برداشت گام .
بمعنی آینده استعمال یافته یعنی بقصد راه آینده گام را برداشت وآماده ٔ رفتن شد - انتهی . اما این توجیه بر اساسی نمی نماید. و ظاهراً همان معنی قدیم و گذشته مراد است . || (اِ مرکب ) این کلمه را فرهنگستان بجای گذشته و سابقه ٔ کار اداری برگزیده است .
نهال آنگه شود در باغ برور
که برداریش از آن پیشینه معدن .
ناصرخسرو.
و پیش از وی نامها که نوشتندی از دیگر پادشاهان پیشینه مختصر بودی . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 49).
عهد پیشینه یاد میکردند
آنچه شان بود شاد میخوردند.
نظامی .
و آن کنیزان به رسم پیشینه
سیب در دست و نار در سینه .
نظامی .
به ار نارم اندوه پیشینه پیش
بدین داستان خوش کنم وقت خویش .
نظامی .
شتابنده سیلی که بر کوه داشت
ز طوفان پیشینه خواهد گذشت .
نظامی .
گواهی که بر گنج خویش آورند
نمودار پیشینه پیش آورند.
نظامی .
همان پیشینه رسم آغاز کردی
تنور و خوانی از نوساز کردی .
نظامی .
در اخبار شاهان پیشینه است
که چون تکله بر تخت شاهی نشست .
سعدی .
دم از سیر این دیر دیرینه زن
صلائی بشاهان پیشینه زن .
حافظ
سخن دان پیشینه دانای طوس
که آراست روی سخن چون عروس .
؟
|| نخستین . اولین . پیشین :
ز هر گونه ای داستانها زدیم
بدان رای پیشینه باز آمدیم .
فردوسی .
|| مقدم . جلوتر :
قیاسی گیر از اینجا آن و این را
خر پیشینه پل باشد پسین را.
؟
|| از پیش . || صاحب آنندراج گوید: اگرچه متبادر از لفظ پیشینه و زمان پیشینه و کار پیشینه گذشته است اما در این بیت نظامی که :
بفرمان شه خضر خضرا خرام
به آهنگ پیشینه برداشت گام .
بمعنی آینده استعمال یافته یعنی بقصد راه آینده گام را برداشت وآماده ٔ رفتن شد - انتهی . اما این توجیه بر اساسی نمی نماید. و ظاهراً همان معنی قدیم و گذشته مراد است . || (اِ مرکب ) این کلمه را فرهنگستان بجای گذشته و سابقه ٔ کار اداری برگزیده است .
