چارده
لغت‌نامه دهخدا
چارده . [ دَه ْ ] (عدد مرکب ، ص مرکب ، اِ مرکب ) مخفف چهارده . تعیینی عددی که شامل میشود عدد ده بعلاوه ٔ چهار را. (ناظم الاطباء). عدد دورقمی مرکب از چهار و ده . عددی در مرتبه ٔ عشرات . اربعةعشر. دو برابر عدد هفت . عددی است میان سیزده و پانزده و صورت آن با ارقام هندی این است : (14) و (14) و با ارقام رومی (XIV) :
چو عمر آمد بحد چارده سال
برآمد مرغ دانش را پر وبال .
گر شغل دگر حرام بودی
در چارده مه تمام بودی .
|| بدر و ماه تمام . (ناظم الاطباء).
- مثل ماه شب چارده ؛ سخت زیباروی . و رجوع به بدر و ماه شود.
- مه چارده ؛ ماه چارده .ماه شب چارده . پُرماه :
حور عین میگذرد در نظر سوختگان
یا مه چارده یا لعبت چین میگذرد.
تو سرو دیده ای که کمر بست بر میان
یا ماه چارده که بسر برنهد کلاه .
چارده ساله بتی چابک شیرین دارم
که به جان حلقه بگوش است مه چاردهش .
چو عمر آمد بحد چارده سال
برآمد مرغ دانش را پر وبال .
نظامی .
گر شغل دگر حرام بودی
در چارده مه تمام بودی .
نظامی .
|| بدر و ماه تمام . (ناظم الاطباء).
- مثل ماه شب چارده ؛ سخت زیباروی . و رجوع به بدر و ماه شود.
- مه چارده ؛ ماه چارده .ماه شب چارده . پُرماه :
حور عین میگذرد در نظر سوختگان
یا مه چارده یا لعبت چین میگذرد.
سعدی .
تو سرو دیده ای که کمر بست بر میان
یا ماه چارده که بسر برنهد کلاه .
سعدی .
چارده ساله بتی چابک شیرین دارم
که به جان حلقه بگوش است مه چاردهش .
حافظ (دیوان چ قزوینی ص 196).
