کفته
لغت‌نامه دهخدا
کفته . [ ک َ ت َ / ت ِ ] (ن مف ) شکافته شده و ترکیده . (برهان ) (آنندراج ). شکافته و ترکیده و چاک شده و چاک زده و از هم بازشده و دوتاشده . (ناظم الاطباء). کفیده . کافته . کافتیده . غاچ خورده . دریده . (یادداشت مؤلف ) :
ز دیوان بسی شد بپیکان هلاک
بسی زهره کفته فتاده بخاک .
به دشتی در از شوره گم کرده راه
ز گرما زبان کفته و رخ سیاه .
به نارکفته سپره دست معدن نرگس
به سیب رنگین داده ست مسکن نسرین .
روی و دلم از اشک و خون دیده
آکنده و کفته چو ناردارد.
سرش چو ناریست کفته و زپی خفتن (؟)
دانگکی چند نارسیده در آن نار.
خر خمخانه را ناسور پیدا کرده بیطارم
به نیشی شغه ٔ دوکفته ٔ یک هفته بردارم .
- کفته پوست ؛ که پوست آن ترکیده باشد :
یکی چون دل مهربان کفته پوست
یکی چون شخوده زنخدان دوست .
- کفته سم ؛ شکافته سم مانند گوسپند. (ناظم الاطباء). ستور کفته سم ؛ آن ستور که سمهای آن شکافته باشد بالطبع. (یادداشت مؤلف ).
- کفته لب ؛ که لبش شکافته باشد. افرق . (یادداشت مؤلف ). لب شکری ، مخروت ، کفته لب . (منتهی الارب ).
- کفته نار ؛ نار کفته ، انار شکافته و واشده . (فرهنگ فارسی معین ) :
کفیدش دل از غم چویک کفته نار
کفیده شود سنگ تیمارخوار.
ز اقبال سلطان بر او حاسدان را
شد از اشک هر چشم چون کفته ناری .
سر شیر وحشی بیک زخم کرد
چو بر باردر تیر مه کفته نار.
ای بساکس کزنهیب رمح و زخم گرز کشت
جان او چون تفته نار و مغز او چون کفته نار.
|| شکفته . (برهان ) (آنندراج ) و رجوع به ماده ٔ بعد شود.
ز دیوان بسی شد بپیکان هلاک
بسی زهره کفته فتاده بخاک .
فردوسی .
به دشتی در از شوره گم کرده راه
ز گرما زبان کفته و رخ سیاه .
(گرشاسب نامه ).
به نارکفته سپره دست معدن نرگس
به سیب رنگین داده ست مسکن نسرین .
لامعی (از فرهنگ فارسی معین ).
روی و دلم از اشک و خون دیده
آکنده و کفته چو ناردارد.
مسعودسعد.
سرش چو ناریست کفته و زپی خفتن (؟)
دانگکی چند نارسیده در آن نار.
سوزنی .
خر خمخانه را ناسور پیدا کرده بیطارم
به نیشی شغه ٔ دوکفته ٔ یک هفته بردارم .
سوزنی .
- کفته پوست ؛ که پوست آن ترکیده باشد :
یکی چون دل مهربان کفته پوست
یکی چون شخوده زنخدان دوست .
(گرشاسبنامه چ حبیب یغمایی ص 26).
- کفته سم ؛ شکافته سم مانند گوسپند. (ناظم الاطباء). ستور کفته سم ؛ آن ستور که سمهای آن شکافته باشد بالطبع. (یادداشت مؤلف ).
- کفته لب ؛ که لبش شکافته باشد. افرق . (یادداشت مؤلف ). لب شکری ، مخروت ، کفته لب . (منتهی الارب ).
- کفته نار ؛ نار کفته ، انار شکافته و واشده . (فرهنگ فارسی معین ) :
کفیدش دل از غم چویک کفته نار
کفیده شود سنگ تیمارخوار.
رودکی .
ز اقبال سلطان بر او حاسدان را
شد از اشک هر چشم چون کفته ناری .
فرخی .
سر شیر وحشی بیک زخم کرد
چو بر باردر تیر مه کفته نار.
فرخی .
ای بساکس کزنهیب رمح و زخم گرز کشت
جان او چون تفته نار و مغز او چون کفته نار.
عبدالواسع جبلی .
|| شکفته . (برهان ) (آنندراج ) و رجوع به ماده ٔ بعد شود.
