کفیده
لغتنامه دهخدا
کفیده . [ ک َ دَ / دِ ] (ن مف ) از هم بازشده و شکافته و ترکیده . (برهان ) (ناظم الاطباء). ترقیده و شکافته . (غیاث ). کفته . (فرهنگ اسدی ). مشفوق . مبطور. بطیر. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
خوانی نهاده بر وی چون سیم پاک میده
با برگان و حلوا شفتالوی کفیده .
مگر که نار کفیده ست چشم دشمن تو
کزو مدام پریشان شده ست دانه ٔ نار.
سرایهاش چو گوز شکسته کرد از خاک
بهارهاش چو نار کفیده کرد از نار.
دو لب چو نار کفیده چو برگ سوسن زرد
دو رخ چونار شکفته چوبرگ لاله ٔ لال .
همیشه کفش و پلش را کفیده بینم من
بجای کفش و پلش دل کفیده بایستی .
چوعاشق کرده خونین هر دو دیده
زفر بگشاده چون نار کفیده .
که از تشنگی کارم آمد بسر
دلم شدکفیده ، خلیده جگر.
شکل پروین است با نار کفیده بردرخت
رنگ گردون است با آب روان بر آبدان .
و زهیبت تو دیده و روی مخالفان
پرخون چو لاله باد و کفیده چو نار باد.
دور از تو همچو نار دل من کفیده باد
گریک نفس ز دوستی تو جدا بود.
سر خوارج خواهم شکافته چو انار
دل روافض خواهم کفیده چون جوزق .
ولی دل از سر سرسام غم بفرقت او
زبان سیاه تر از کلک سر کفیده ٔ اوست .
سیب چو مجمری ز زر خرده ٔ عود درمیان
کرده برای مجمرش نار کفیده اخگری .
ولی کان نار شیرین کار دیده
ز حسرت گشته چون نار کفیده .
نار از جگر کفیده ٔ خویش
خونابه چکاندبردل ریش .
ای عجب پاشنه ٔ کفیده را دوست داری . (ابوالفتوح رازی ).
- کفیده پای ؛ آنکه پایش ترکیده باشد. اسلع. (از یادداشتهای مرحوم دهخدا).
- کفیده نار ؛ انار شکافته و پوست باز کرده :
اشک من ناردانه شد نه عجب
گردل من کفیده نار شود.
خوانی نهاده بر وی چون سیم پاک میده
با برگان و حلوا شفتالوی کفیده .
ابوالعباس .
مگر که نار کفیده ست چشم دشمن تو
کزو مدام پریشان شده ست دانه ٔ نار.
فرخی .
سرایهاش چو گوز شکسته کرد از خاک
بهارهاش چو نار کفیده کرد از نار.
فرخی .
دو لب چو نار کفیده چو برگ سوسن زرد
دو رخ چونار شکفته چوبرگ لاله ٔ لال .
فرخی .
همیشه کفش و پلش را کفیده بینم من
بجای کفش و پلش دل کفیده بایستی .
معروفی .
چوعاشق کرده خونین هر دو دیده
زفر بگشاده چون نار کفیده .
(ویس و رامین ).
که از تشنگی کارم آمد بسر
دلم شدکفیده ، خلیده جگر.
شمسی (یوسف و زلیخا).
شکل پروین است با نار کفیده بردرخت
رنگ گردون است با آب روان بر آبدان .
ازرقی (از فرهنگ جهانگیری ).
و زهیبت تو دیده و روی مخالفان
پرخون چو لاله باد و کفیده چو نار باد.
مسعودسعد.
دور از تو همچو نار دل من کفیده باد
گریک نفس ز دوستی تو جدا بود.
عبدالواسع جبلی .
سر خوارج خواهم شکافته چو انار
دل روافض خواهم کفیده چون جوزق .
انوری .
ولی دل از سر سرسام غم بفرقت او
زبان سیاه تر از کلک سر کفیده ٔ اوست .
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 824).
سیب چو مجمری ز زر خرده ٔ عود درمیان
کرده برای مجمرش نار کفیده اخگری .
خاقانی .
ولی کان نار شیرین کار دیده
ز حسرت گشته چون نار کفیده .
نظامی .
نار از جگر کفیده ٔ خویش
خونابه چکاندبردل ریش .
نظامی .
ای عجب پاشنه ٔ کفیده را دوست داری . (ابوالفتوح رازی ).
- کفیده پای ؛ آنکه پایش ترکیده باشد. اسلع. (از یادداشتهای مرحوم دهخدا).
- کفیده نار ؛ انار شکافته و پوست باز کرده :
اشک من ناردانه شد نه عجب
گردل من کفیده نار شود.
مسعودسعد.