یساول
لغت‌نامه دهخدا
یساول . [ ی َ وُ ] (ترکی ، اِ) یساور. سواری که ملازم امرا و رجال بزرگ باشد. (ناظم الاطباء). مأمور تشریفات درباری به طور عام :
بنده ٔ آن نگاه خشم آلود
که یساول به مجلسش غضب است .
یساولان حقیقت را به عرض رسانیدند اورا به حضور طلبید. (تاریخ زندیه ٔ گلستانه ). در بیان تفصیل شغل لشکرنویس دیوان اعلی که وزیر سرکار آقایان و قوشچیان و یساولان و قاپوچیان دیوان حرم و غیرهم ... و ارقام و احکام طلب و تنخواه امرا و مقربان درگاه و آقایان و قوشچیان و یساولان و... که غیر غلام باشند... به مهر او می رسد. (تذکرة الملوک چ دبیرسیاقی صص 40 - 41). در بیان تفصیل شغل ایشیک آقاسی باشی ... مشارالیه ریش سفید کل یساولان ... و مواجب و تیول ... بر طبق ... رقم صادر می گردد. (تذکرة الملوک ص 8). از تنخواه و مقربان و یساولان بیست دینار... و رسوم پیشکش به شرح اسم لشکرنویس است . (تذکرة الملوک ص 62). تیول و مواجب همه ساله ، یساولان : یکهزار و پانصد و هشتادوهفت تومان ... (تذکرة الملوک ص 93).
- یساولان قور ؛ مأموران تسلیحات . سواران و نظامیان مسؤول اسلحه و قورخانه : شغل مشارالیه آن است که ... سایر کیفیات سرکار مزبور را از قورچیان و یوزباشیان و یساولان قور و غیرهم را نیز وزراء قورچی خط گذاشته و طوامیر و تصدیقات و نسخه جات ملازمت یوزباشیان و یساولان قور و... نزد وزرای مذکوره ضبط و... می نوشته اند. (تذکرة الملوک ص 84). شغل مشارالیه آن است که ... سایر کیفیات طلب و همه ساله تیول و مواجب یوزباشیان و یساولان قور و غیره ... می نوشته اند. (تذکرة الملوک ص 38).
- یساول صحبت ؛ رئیس تشریفات . (ناظم الاطباء) : تیول و مواجب همه ساله :... یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان حرم و دیوان هادیان چهارهزاروهفتصدوبیست و یک تومان . (تذکرة الملوک ص 92)... مشارالیه ریش سفید کل یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان ... (تذکرةالملوک ص 8). همگی یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان را «مقرب الحضرت » می نویسند. (تذکرة الملوک ص 28).
|| پیک و قاصد دولتی . (ناظم الاطباء). || ملازمی که چماق طلا و یا نقره بر دوش گرفته پیشاپیش امرا رود. (ناظم الاطباء). مقرعه داران . مأموران «دورشو دورشو» یا «بردابردگوی ». نقیب و چوبدار. (از غیاث ) (از آنندراج ). چوبداری را گویند که برای نظم صفوف و طرد و منع بیگانه در دربار ارباب دولت باشد. (سنگلاخ ). || میرتوزک (یزک ؟) پاسبانان . (ناظم الاطباء). میریزک . (از آنندراج ). || حاشیه نشینان و ملازمان و نوکرها.
بنده ٔ آن نگاه خشم آلود
که یساول به مجلسش غضب است .
فوقی (از آنندراج ).
یساولان حقیقت را به عرض رسانیدند اورا به حضور طلبید. (تاریخ زندیه ٔ گلستانه ). در بیان تفصیل شغل لشکرنویس دیوان اعلی که وزیر سرکار آقایان و قوشچیان و یساولان و قاپوچیان دیوان حرم و غیرهم ... و ارقام و احکام طلب و تنخواه امرا و مقربان درگاه و آقایان و قوشچیان و یساولان و... که غیر غلام باشند... به مهر او می رسد. (تذکرة الملوک چ دبیرسیاقی صص 40 - 41). در بیان تفصیل شغل ایشیک آقاسی باشی ... مشارالیه ریش سفید کل یساولان ... و مواجب و تیول ... بر طبق ... رقم صادر می گردد. (تذکرة الملوک ص 8). از تنخواه و مقربان و یساولان بیست دینار... و رسوم پیشکش به شرح اسم لشکرنویس است . (تذکرة الملوک ص 62). تیول و مواجب همه ساله ، یساولان : یکهزار و پانصد و هشتادوهفت تومان ... (تذکرة الملوک ص 93).
- یساولان قور ؛ مأموران تسلیحات . سواران و نظامیان مسؤول اسلحه و قورخانه : شغل مشارالیه آن است که ... سایر کیفیات سرکار مزبور را از قورچیان و یوزباشیان و یساولان قور و غیرهم را نیز وزراء قورچی خط گذاشته و طوامیر و تصدیقات و نسخه جات ملازمت یوزباشیان و یساولان قور و... نزد وزرای مذکوره ضبط و... می نوشته اند. (تذکرة الملوک ص 84). شغل مشارالیه آن است که ... سایر کیفیات طلب و همه ساله تیول و مواجب یوزباشیان و یساولان قور و غیره ... می نوشته اند. (تذکرة الملوک ص 38).
- یساول صحبت ؛ رئیس تشریفات . (ناظم الاطباء) : تیول و مواجب همه ساله :... یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان حرم و دیوان هادیان چهارهزاروهفتصدوبیست و یک تومان . (تذکرة الملوک ص 92)... مشارالیه ریش سفید کل یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان ... (تذکرةالملوک ص 8). همگی یساولان صحبت و ایشیک آقاسیان را «مقرب الحضرت » می نویسند. (تذکرة الملوک ص 28).
|| پیک و قاصد دولتی . (ناظم الاطباء). || ملازمی که چماق طلا و یا نقره بر دوش گرفته پیشاپیش امرا رود. (ناظم الاطباء). مقرعه داران . مأموران «دورشو دورشو» یا «بردابردگوی ». نقیب و چوبدار. (از غیاث ) (از آنندراج ). چوبداری را گویند که برای نظم صفوف و طرد و منع بیگانه در دربار ارباب دولت باشد. (سنگلاخ ). || میرتوزک (یزک ؟) پاسبانان . (ناظم الاطباء). میریزک . (از آنندراج ). || حاشیه نشینان و ملازمان و نوکرها.
