یکدانه

یکدانه . [ ی َ / ی ِ ن َ / ن ِ ] (ص مرکب ، اِ مرکب ) نوعی از هار باشد و آن چنان است که پنج شش رشته را بیاورند و در هر رشته شش مروارید بکشندو همه را جمع کنند و بر مجموع یک جوهری از جواهر بگذارند که سوراخ آن گشاد باشد و باز رشته را از هم متفرق سازند و هر یک چند دانه مروارید به طریق سابق کشند و همچنین همه را جمع کرده جوهری که سوراخ آن گشاد باشد بر همه بگذرانند و به همین دستور تا آن مقدار که خواهند. (برهان ) (آنندراج ) (از فرهنگ جهانگیری ). نوعی از هار و گردن بند. (ناظم الاطباء). عِقْد. (السامی فی السامی ). گوهر به رشته کشیده . (ناظم الاطباء) : دو عقد گوهر که یکدانه گویند. (تاریخ بیهقی ).
هر دُرّی دان از آن دو گوهر
یکدانه ٔ گردن دوپیکر.

خاقانی .

مهره از بازو و معجر زجبین باز کنید
یاره از ساعد و یکدانه ز بر بگشایید.

خاقانی .

|| گوهری را گویند که بی مثل و مانند باشد و عدیل نداشته باشد. (برهان ). گوهر بی نظیر. (ناظم الاطباء). گوهری را گویند که بی مثل و قرین باشد. (فرهنگ جهانگیری ).
- دُرِّ یکدانه ؛ دُرِّ یتیم :
تو آن دُرّ مکنون یکدانه ای
که پیرایه ٔ سلطنت خانه ای .

سعدی (بوستان ).

صدف را که بینی ز دردانه پر
نه آن قدر دارد که یکدانه دُر.

سعدی (بوستان ).

و رجوع به ترکیب گوهر یکدانه شود.
- گوهر یکدانه ؛ دُرّ یکدانه . دُرّ یتیم . (یادداشت مؤلف ). گوهری که بی مثل و مانند باشد. گوهری بی نظیر :
عیب توست ار چشم گوهربین نداری ورنه ما
هریک اندر بحر معنی گوهر یکدانه ایم .

سعدی .

دُرّ یتیم گوهر یکدانه را زاشک
جزع دو دیده پر ز عقیق یمان شود.

سعدی .

مدار نقطه ٔ بینش ز خال توست مرا
که قدر گوهر یکدانه جوهری داند.

حافظ.

یارب آن شاه وش ماه رخ زهره جبین
دُرِّ یکتای که و گوهر یکدانه ٔ کیست .

حافظ.

تا کی ای گوهر یکدانه روا می داری
کز غمت دیده ٔ مردم همه دریا باشد.

حافظ.

گریه ٔ شام و سحر شکر که ضایع نگشت
قطره ٔ باران ما گوهر یکدانه شد.

حافظ.

نکته ٔ وحدت مجوی از دل بی معرفت
گوهر یکدانه را در دل دریا طلب .

وحشی بافقی .

|| گوهری را گویند که تمام آن به یک نسبت باشد. (آنندراج ). || یکتا. فرید. وحید. (یادداشت مؤلف ).