هورامان

وجه تسمیۀ اورامان یاهورامان (هه ورامان): در خصوص کلمه «اورامان یا هورامان» از نظر لغت و ریشه یابی کلمات و سیر تاریخی و باستانی آن، نظریه های متفاوتی به دست آمده است که به برخی از آن ها در زیر اشاره می کنیم: 1-با توجه به بلندی و مرتفع بودن این سرزمین «هوور ئامان» یعنی خیز برداشتن و بالا آمدن و ورم کردن و صعود کردن تلقی می شود که به معنی از دل زمین بیرون آمدن و سرپا ایستادن است. 2. چون که اورامان منطقه ای کوهستانی و سردسیر بوده و پوشش ابری و باران زایی آن فراوان بوده «هه ورامان» (هه ور=ابر/ ئامان =آمده) آمدن ابر در آسمان و نماد بارندگی فراوان تداعی این مطلب است. 3. اورامان یا هورامان از دو واژه ترکیبی «او»(هو) به معنی بلندی واشاره به مکان بالا و «رام » یعنی آرام و نیرودهنده به دست آمده است اورامان(هورامان):سرزمین و مکان بلند و آرام . 4. از واژه «ئورامه ن» که نام یکی ازآهنگ های قدیمی کرد در قبل از اسلام است. 5. در فرهنگ لغت«برهان قاطع» اثرمحمدحسین خلف تبریزی آمده است:اورامان از دو واژه ترکیبی «ئوور» به معنی قلعه مستحکم وسخت ودارای حصار و بارو، و مان یعنی خانه و مسکن تشکیل شده است. اورامان:قلعه و سرزمین. 6. اورامان یا هاورامان به معنی مکان و پناهگاه و طلب و هاوار (فریاد)ب رای پناه شدن با وجود کوه های مرتفع و سنگلاخی بودن. 7. از کلمه«ئورومون» استخراج شده که شاعران پیشین اورامی همچون صیدی اورامی از این واژه بسیار استفاده کرده است. 8. اورامان از واژه«اورتن»گرفته شده که به معنی سرودهای دینی زردشتیان و از لحن های موسیقی قدیمی است. 9. هورآمان همان «خورآمان» است، مشرق و مطلع خورشید. 10. ازکلمه «اهورئامان» به معنی مکان وجایگاه خدای زردشت (اهورامزدا)؛ هور یا اهورا (ایزد و خدای زردشت) و مان به معنی مکان وجایگاه 11. از«اورامن» استخراج شده که نام آهنگ اصیل و قدیمی ایرانیان درقبل از اسلام و لحنی قدیمی از الحان موسیقی قدیمی ایران به شمارمی رفته است، که مطابق با بحر هزج مسدس بوده و فهلویات را بدان می خواندند. (فرهنگ فارسی اثر دکتر محمد معین) از نوع شعر فهلویات می توان به دوبیتی های باباطاهر همدانی در قرن 4 هجری قمری اشاره کرد. 12. از«اورامن»به معنی خوانندگی به زبان پهلوی استخراج شده اورامنان:شعرهای پهلوی و محلی ایرانیان. 13. از«اورام» به معنای سرود و نیایش آیین زردشت که زردشتیان دربرابر آتش می خواندند. (فرهنگ دهخدا). 14. از«اور»به معنای شهر و «امان» به معنی پناه گرفتن و پیشوند «اور» در شهرهایی چون اور (پایتخت سومر) اورمیه، اورشلیم و اورفا، اورامان تداعی این معناست. با توجه به وجودقلعه های قدیمی دراطراف شهرها و روستاهای اورامان مثل شهرهای پاوه-هورامان تخت-نودشه-و روستاهای پالنگان-دزآور(زاوه ر)-دیوه زناو-پایگلان و...مناطق دیگراورامان ازخطرحملات دشمنان درامان می ماند. هرکس قله های بلند اورامان را دیده باشد می تواند دریابد که این کوهستان،روستاهای زیبای این منطقه را در آغوش گرفته، و درطول تاریخ آنها را از مصائب و خطرات مصونشان داشته است. تنها مورد بسیار نزدیک به وجه تسمیّۀ اورامان همان اورامن یا اورامه است که آن هم بی تردید ازاورامان ماخوذ است نه بالعکس.